Әлем мұнай, газ шикізатынан өзге сирек қазбалы металдарға ерекше көңіл бөліп жатыр. Біздің Үкімет геологиялық барлау жұмыстарына шетелдік инвесторларды көптеп тартуға кірісті. Қазіргі уақытта елдің цифрлық геологиялық картасы жасалды. Бұл картаға сәйкес жер қойнауындағы пайдалы қазбалар жан-жақты зерттеліп, айналымға шығарылады. Сонымен қатар елде аэрогеофизикалық зерттеулер де қолға алынды. Ал қолға түскен деректі өңдеуге жасанды интеллект көмектеседі. Яғни жасанды интеллект көлемді ақпаратты тез әрі тиімді өңдеуге мүмкіндік береді.
Геологиялық барлау аумағы ұлғаяды
Келесі жылы барлау аумағын ұлғайту көзделіп отыр. 1 млн 900 шаршы шақырымнан 2 млн 200 мың шаршы шақырымға көбейеді. Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің мәліметіне сүйенсек, бұл дәстүрлі кен ресурстарының барланған қорының азаюына байланысты қолға алынбақ. Сондай-ақ барлау жұмыстары батыс австралиялық модель негізінде жүзеге асады. Модельге сәйкес бірінші келген инвесторға артықшылық беріледі. Яғни инвестор тарапынан қызығушылық тудыруға тиіс. Сондай-ақ табысы төмен жобалар салықтан 5 жылға дейін босатылады. «Бұл күрделі кен орындарын игеруге қолайлы жағдай жасайды», – дейді министрлікте.
«Халықаралық стандарттардың енгізілуі және геологиялық деректерді цифрландыру барлық инвесторлардың перспективалы учаскелерге тең қол жеткізуін қамтамасыз етеді. Қазір 55 млрд тоннадан астам техногендік минералдық түзілімдердің паспорты жасалып жатыр. Бұл болашақта қайта өңдеуге болатын қуатты шикізат көзі».
ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі
Алғашқы вольфрам өндірісі іске қосылады
Жалпы 2018 жылдан бері геологиялық барлауға 420 млрд теңгеден астам инвестиция тартылды. Ал 2028 жылға дейін тау-кен-металлургия кешенін жаңғыртуға 1 трлн 800 млрд теңге қаржы салынуға тиіс. Бұл қаржы ірі кәсіпорындардағы энергия тиімділігін арттыруға, экологияға зиянын азайтуға және еңбек жағдайын жақсартуға жұмсалады. Инвестицияның арқасында құны 3,5 трлн теңгеден асатын бес ірі жоба іске қосылады. 8 мыңға жуық жұмыс орны ашылады. Бұдан бөлек, биыл елде алғашқы вольфрам өндірісі жұмысын бастайды. Сондай-ақ ыстыққа төзімді никель қорытпалары, галлий және интерметаллидтерді өндіру қолға алынады.
«Жаһандық нарықтағы титан, мыс, алюминий және ферроқорытпалардың қомақты бөлігі Қазақстанға тиесілі. Сондай-ақ бериллий, тантал және ниобий сынды сирек әрі стратегиялық маңызды металдарды өндіруде әлемдік көшбасшылардың қатарына ендік. Өндірілген шикізатты елде өңдеуге назар аударылып отыр. Кейінгі жылдары ішкі өндірістік қуаттарды тиімді пайдалану бойынша жұмыс жүргізілді. Соның нәтижесінде 2022 жылдан бері алюминий өңдеу көлемі 83%, ал мыс өңдеу көрсеткіші 33% артты» — Иран Шархан, ҚР Өнеркәсіп және құрылыс вице-министрі.
Тау-кен-металлургия өнімі ₸14 трлн-нан асты
Жалпы тау-кен-металлургия кешенінің жалпы ішкі өнімдегі үлесі 8% жетті. Мұның ішінде 14 трлн 300 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, экспорт көлемі 21 млрд 400 млн доллардан асты.
Өндіріс көлемі алдағы уақытта тағы арта түспек. Елдегі кәсіпорындар технологиясы қайта жабдықталады. Бұл үшін арнайы бақылау картасы әзірленді. Карта шеңберінде кәсіпорындардың техникалық жағдайын жақсартуға 430 млрд теңгеден астам қаржы бөлінді.
Көмір химиясын дамытуға бетбұрыс
Елдегі тағы бір стратегиялық маңызды дүние – көмір. Қазақстан көмір қоры бойынша әлемдегі алғашқы ондыққа кіреді. Қазір елде 33 млрд 400 млн тонна қор бары белгілі. Жыл сайын 112 млн тонна көмір өндіріліп отыр. Ендігі мәселе дайын жатқан көмірді экпортқа шығарумен ғана шектелмеу керек. Барынша өңдеп, өңдеу саласын әртараптандыру қажет. Кез келген инвестор көмір химиясын дамытуға күш салуға тиіс.
«Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі тарапынан көмір кен орындарын пайдалануға берілетін келісімшарттарды ұзарту кезінде жер қойнауын пайдаланушылар көмірді терең өңдеп, көмір химиясы өнімдерін шығаруға міндеттеледі. Бұл жер қойнауын ұтымды әрі кешенді игеруге, еліміздің көмір әлеуетін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді» — Жанат Игісінов, ҚР ӨҚМ Өнеркәсіп комитеті басқармасының басшысы.
Министрлік мәліметі бойынша елде 300 жылдық қор бар. Бүгінде көмір химиясын дамытудың жол картасы әзірленді. Карта шеңберінде отандық өндірушілер мен ғылыми ұйымдар өңдеу технологияларын енгізіп жатыр. Сондай-ақ салаға шетелдік инвесторларды тарту жүріп жатыр. Мәселен, Қарағанды облысында көмірден газ өндіретін зауыт салынады. Бұл зауыт жылына 2 млрд текше метр газ береді деген жоспар бар.
