Қазақстан жолдарындағы апаттар саны жылдан жылға көбейіп келеді және әзірге азаяр түрі байқалмайды
Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы baq.kz-ке сілтеме жасап хабарлайды. Жол-көлік оқиғаларының мәселесін толық шешу мүмкін емес: кездейсоқ жағдайлардың ықтималдығы жоғары, адам факторы мен басқа да себептердің әсері бар. Оның үстіне, елдегі автокөліктер саны жылдан жылға өсіп келеді. Тек соңғы тоғыз айдың ішінде Қазақстанда 26 мыңнан астам жол-көлік оқиғасы тіркелген, ал өткен жылдың толық қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш 31 596 болған. Дегенмен, апаттар санын тоқтатып қана қоймай, азайтуға да болатын нақты тетіктер бар. Соның бірі – автосақтандыру жүйесі. Бұл салаға да жол-көлік оқиғаларының көбеюі әсер етті. Тек биылғы жылдың алғашқы жартысында сақтандыру компаниялары міндетті сақтандыру аясында 74 мыңнан астам өтемақы төлеген. Бұл көрсеткіш өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 11,6%-ға жоғары. Қайғылы статистика адамдардың өмірі мен денсаулығын жалмап жатқан жол апаттарына да қатысты. Ranking.kz деректеріне сәйкес, 2024 жылы адамдар зардап шеккен жол-көлік оқиғаларының саны екі есеге артқан, ал биыл бұл көрсеткіш тағы 51%-ға көбейген. 19,1 мың жағдайда адамдар жарақат алған немесе көз жұмған. Бұл үрдіс алаңдатарлық: жыл сайын жол апаттарының саны артып келеді және өкінішке орай, бұл процесті тежеу әзірге қиын болып отыр. Жолдардағы апаттар санының күрт және тұрақты түрде артуының негізгі себептерінің бірі – автокөліктер санының көбеюі. ҚР ІІМ мәліметінше, биылғы жылдың 1 қыркүйегіне дейін Қазақстанда 6,79 миллион көлік тіркелген. Негізінде бұл көрсеткіш одан да жоғары болуы мүмкін, себебі соңғы айларда жаңадан әкелінген және әлі есепке қойылмаған көліктер бар. Сонымен қатар, жол-көлік оқиғаларын есептеу әдісі де өзгерді: енді жаңа ережеге сәйкес, статистикаға ЖКО-ға қатысқан адамдардың барлығының, жарақат өмірі мен денсаулығына қауіп төндірмесе де, медициналық көмекке жүгінген жағдайлар енгізіледі. Жамандықтың да жақсылығы бар: елде апаттар саны артқанына қарамастан, олардың салдарынан болатын өлім-жітім азайды. Мәселен, 2024 жылы жол апаттарынан қаза болғандар саны 2023 жылмен салыстырғанда 8,6%-ға төмендеді. Өкінішке орай, жол-көлік оқиғаларының жиілеуіне тікелей әсер ететін маңызды факторлардың бірі – жүргізушілердің тәртібі. Бұл жағынан Қазақстандағы жағдай әлі де көңіл көншітпейді. Полицияның күшейтілген шараларына, насихат жұмыстарына және БАҚ өкілдерінің ескертулеріне қарамастан, көптеген жүргізушілер жол ережелерін сақтауға салғырт қарайды. Әсіресе жылдамдықты ұнататындар мен түнде қала арасында жүруді әдетке айналдырғандар апат деңгейін арттырып отыр. «Кім кінәлі?» деген сұраққа жауап айқын, себеп те белгілі. Ал «не істеу керек?» деген сұраққа бас қатыруға тура келеді. Жол қозғалысы ережесін бұзғаны үшін айыппұл салу немесе жауапкершілікті күшейту (тіпті қылмыстық деңгейге дейін) – бұл маңызды шаралар, бірақ тек апаттардың салдарымен күрес, себебін жоюға бағытталмаған. Жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін Sergek сияқты интеллектуалды жүйелерді енгізу ірі қалалардағы өлім-жітім деңгейін төмендетуге көмектесті. Елордалық қызметтердің дерегінше, интеллектуалды бейнеаналитика енгізілген алғашқы жылдың өзінде Астанада жол апаттарынан қаза болғандар саны 43%-ға азайған. Алайда сарапшылардың айтуынша, көлік жүргізу мәдениеті артпайынша, ешбір технология апаттылық мәселесін толық шеше алмайды. Тек камералар мен қатаң айыппұлдар жеткіліксіз. Енді жүргізушілермен тікелей, мақсатты түрде жұмыс істеп, оларды жолда ұқыпты жүруге ынталандырудың басқа да тәсілдерін қолдану керек. Сондай тиімді тәсілдердің бірі – автосақтандыру құны. Сақтандыру бағасы бірнеше көрсеткішке байланысты есептеледі, оның ішінде ең маңыздысының бірі – жүргізушінің жолдағы тәртібі. Егер автокөлік иесі сақ, жол ережесін сақтайтын, апатқа түспейтін және жол полициясымен жиі байланысқа түспейтін болса, оның сақтандыру бағасы ұқыпсыз жүргізушілерге қарағанда төмен болады. – Әділ сақтандыру тарифін енгізу арқылы біз жүргізушілерді жолда ұқыпты жүруге ынталандырамыз. Себебі, ережені жиі бұзатын, қауіпті айдауға бейім жүргізушілер үшін сақтандыру құны бірден жоғарылайды. Ал жоғары тариф – бұл қосымша қаржылық салмақ. Сондықтан жүргізуші келесі жылы сақтандыруға артық төлем жасамау үшін өз мінезін өзгертеді, абай болуға тырысады. Табиғи түрде, мұқияттық артқан сайын жол апаттары да, кептелістер де азаяды, жолдар босайды, – дейді Freedom Insurance басқарма төрағасы Азамат Керімбаев. Яғни, жүргізуші өзінің ұқыпты және тәртіпті жүргізуінің сақтандыру бағасына тікелей әсер ететінін білсе, сол әдетті әрі қарай да сақтауға тырысады. Бір тәртіпті жүргізуші, екеу, он шақтысы – солардың өзімен-ақ облыс орталығының бір ғана басты көшесінде апат қаупі айтарлықтай төмендейді. Маңыздысы – бұл тәсіл жол-көлік оқиғаларының санын айтарлықтай азайтып қана қоймай, әрбір жүргізушіге оның жолдағы тәртібіне сай, әділ сақтандыру құнын белгілеуге мүмкіндік береді.
