Алдағы 5 жылда әлемде энергияға сұраныс 20% артады. Халықаралық энергетикалық агенттігінің мамандары осылай деп топшылайды. Жасыл энергия үлесі өседі, әрине. Десе де адамзат әзірге 80% дәстүрлі энергетика, соның ішінде көмірді тұтынады. Тек былтыр, бір жыл ішінде жаһан жұрты 9 млрд 240 млн тонна көмір жақты. Енді энергияға сұраныстың артуын әлем елдері қалай шешпек? Көмір өнеркәсібін сақтай отырып, климат бойынша келісімдерді орындау мүмкін бе?
Қауіпсіз технология енгізу арқылы іске асыруға болады. Бірақ бұған уақыт пен қыруар қаржы қажет.
Азияда көмірге сұраныс артты
Әлемде жасыл энергияның болашағына күмәнмен қараушылар көбейіп барады. Сарапшылардың айтуына қарағанда көмірді алмастырады деген күн мен жел диірмендеріне толық көшу әзірге мүмкін болмай тұр. Өйткені жасыл энергия жер бетінде күн санап артып келе жатқан сұранысты жабуға ғана жетеді. Ал көмірге деген тәуелділікті мүлде азайтпай тұр. Егер сандарды сөйлетсек, былтыр әлемдік энергияны тұтыну үлесінің ең көбі, яғни 34%-і көмірге тиесілі болды. Оны өндіруде алғашқы ондыққа Қытай, Үндістан, Индонезия, АҚШ, Австралия, Ресей, Оңтүстік Африка, Қазақстан, Моңғолия және Германия кірді.
Владимир Путин, Ресей президенті:
- Кей сарапшылардың теріс болжамына қарамастан әлем елдері әлі де көмірге тәуелді. Бірақ бұл салада аймақтық айырмашылық бар. Батыста көмірге сұраныс азайса, Азия елдері, керісінше, тұтынуды арттырып жатыр. Көмірден электр энергиясын өндіру экономикалық жағынан тиімді. Азия-Тынық мұхиты аймағы елдері қазір қарқынды дамып жатқанын ескерсек, бұл аймақта алдағы жылдары көмірге сұраныс азаймайды.
Көмір өндірісі тоқтаса, жұмыссыздар көбейеді
Әлемде көмір өндірісінен алынатын энергия көзінен бас тартудың да теріс салдары бар. Сарапшылар Бразилияны мысал етеді. Жылы климатта орналасқан. Энергияның 80%-і баламалы қуат көздерін алынады. Сөйте тұра, халық қажеттілігіне жарататын қуат көзінің 3%-і дәстүрлі, яғни көмірден өндіріледі. Ал егер осы 3%-ті жоятын болса, салада еңбек ететін 10 мың адам жұмыссыз қалады. «Яғни жасыл энергияға көшеміз, жерасты қазбаларын азайтамыз деп әлем жұртының даурығуы әлеуметтік және экономикалық жағынан тиімсіз» — дейді сарапшылар.
Фернанду Луис Занкан, Бразилияның тұрақты көмір дамуы қауымдастығының президенті:
- Штаттағы көмір өнеркәсібі бүкіл өңір экономикасын ілгерлетуге сеп болып отыр. Егер бұл жүйе тоқтаса, жұмыссыздық пен әлеуметтік дағдарыс басталады. Сол себепті көмірге негізделген өнеркәсіпті сақтау маңызды, ал табиғатқа келер залалды азайту үшін жаңа технологиялар енгізу қажет. Бұл үшін уақыт керек. Басқа энергия көздерін іске қосу қымбат. Ал бұл бразилиялықтардың қалтасына салмақ салары анық.
Қазір әлемдік көмір өнеркәсібінде 5 млн аса адам жұмыс істейді. Халықаралық энергетикалық агенттіктің дерегі бойынша алдағы 5 жылда жасыл реформалар салдарынан бұл көрсеткіш шамамен 1,5 есе қысқарады. Яғни салада 3 млн 400 мың адам ғана қалуы мүмкін.
Қытай көмір өндірісін арттырады
10 жыл бұрын әлемнің 200 елі жаһандық жылынуды тежеуге келіскен еді. Мұны мөр басып, құжатпен де бекіткен. Алайда жыл басында АҚШ-та билікке президент Трамп келіп, Париж келісіміне қарамастан көмір өндірісін жандандыруды тапсырды. Ақ үй басшысының ізімен Қытай төрағасы Си Цзинпинь де жоспарын өзгертті. Таяуда Бейжің ел дамуының 5 жылдық бағдарламасын жариялады. Оған сай шығыстағы көршіміз: «2030 жылға қарай көмір өндіруді рекордтық деңгейге жеткіземіз», – деп отыр. Бұл Қытай нарығындағы көмір бағасына әсер етті. Оның құны бірден 10% қымбаттады. Қазір бір тоннасы 111 долларға саудаланып жатыр. Бұл біздің ақшамен 59 мың теңге. Халықаралық энергетикалық агенттіктің мәліметі бойынша былтыр қытайлықтар әлемде өндірілген көмірдің 56%-ін жаққан. Отынның бұл түрі Қытайда алдағы 5 жылда энергияның негізгі көзі болып қалатын түрі бар.
Дэвид Хейс, Стэнфорд университеті тұрақты даму мектебінің профессоры:
- Қазір әлемде жасанды интеллект, деректер орталықтары және жаңа өндіріс салаларының ашылуына байланысты электр энергиясы жетіспей жатыр. Бізге деректерді өңдеу орталықтарын көбірек салу қажет. Бірақ газ турбиналары жеткіліксіз. Кей аймақтарда табиғи газ мүлде жоқ. Сондай-ақ көгілдір отынның бағасы тұрақсыз. Күрт қымбаттауы мүмкін. Таза энергияға көшу де көп инвестицияны қажет етеді.
Еуропа климаттың өзгеруін тежеу үшін көмірды сырттан тасымалдайды. Алайда ресейлік көгілдір отыннан бас тартқаннан кейін қарт құрлықта көмірге сұраныс артты. Әлемдегі нарықтағы ахуалды қолайлы пайдаланып, өндірушілер жаһандық көмір экспортын арттырды. Былтыр 1 млрд 587 млн тонна қатты отын сатылды. Бұл рекорд. Иә, әлем елдерінің бірі көмірсіз болашаққа ұмтылса, енді бірі керсінше көмірге тәуелділігін арттырып отыр.
