Елдегі электр энергиясының 70%-дан астамы көмір станцияларынан өндіріледі.
Ал бұл нысандардың іске қосылғанына 50 жылдан асады. Тозығы жеткендер де бар. Алдағы 10-15 жылда электр энергиясын алуда тұрақсыздық болу қаупі де жоқ емес. Сондықтан Қазақстанда атом электр станциясын салу көзделген. АЭС – тұрақты әрі сенімді энергия көзі. Күн мен желге қарағанда тәуелсіз жұмыс істейді. Оның үстіне Қазақстан 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына жетуді мақсат етіп отыр.
Соңғы жылдары Қазақстанда халық саны мен өнеркәсіп көлемі өсіп келеді. Сәйкесінше электр энергиясына деген сұраныс та жыл сайын артып отыр. Ал мамандардың болжауынша, алдағы 10 жылда тіпті электр энергиясының тапшылығы болуы мүмкін. Дефицит әсіресе оңтүстік аймақтарда қатты сезіледі.
Бүгінде еліміз жетіспейтін электр қуатын солтүстіктегі көршімізден импорттайды. Былтыр Ресейден 2,5 млрд кВт/сағат электр энергиясын алған екенбіз. Бұл сан уақыт өткен сайын арта түседі. Қуат көзінің тапшылығын жою үшін атом электр станциясын салу қажеттілігі туындады. Себебі АЭС көмір станцияларына қарағанда экологиялық тұрғыдан таза. Ірі инфрақұрылымдық жобаны жүзеге асыру арқылы мыңдаған жұмыс орны ашылады. Әрі атом саласы – ғылым мен білімге сұраныс тудыратын, елдің технологиялық әлеуетін арттыратын маңызды сала.
Қазақстандағы алғашқы атом электр станциясын халықаралық консорциум салады. Оның көшбасшысы жуырда арнайы конкурс арқылы анықталып, жеңіске ресейлік Росатом жеткендігі хабарланды. Негізінен қысқа тізімге Қытай, Франция және Оңтүстік Кореяның да компаниялары енген болатын. Бірақ үміткерлердің ұсынған реакторлық технологиялар мен басқа да мәліметтерге кешенді бағалау жүргізіліп, таңдау ресейліктерге түскен.
РОСАТОМ
CHINA NATIONAL NUCLEAR CORPORATION
ÉLECTRICITÉ DE FRANCE ЖӘНЕ KOREA HYDRO & NUCLEAR POWER
Қазір еліміздің атом энергиясы жөніндегі агенттігі мен «Росатом» Қазақстанда АЭС салу жөнінде жол картасын да бекіткен. Құжатқа сәйкес мердігер энергетикалық нысанды жобалау, сатып алу, құрылысы мен қолданысқа өткізу жауапкершілігін толықтай мойнына алады. Әрі құрылыс кезінде барынша отандық өнімдерге басымдық береді.
ЦИТАТА
Алмасадам Сәтқалиев, ҚР Атом энергиясы жөніндегі агенттігінің төрағасы:
- Қазақстанда атом станциясын салу – еліміздің энергетикасын орнықты дамытуды қамтамасыз етуге бағытталған кешенді стратегияның бір бөлігі. Біз қауіпсіздіктің жоғары деңгейін және өндірісті жергіліктендіруді қамтамасыз ету үшін серіктестерімізбен тығыз әрі ашық ынтымақтастыққа сенім артамыз.
Алғашқы АЭС-тің құрылысы шамамен 10 жылға дейін созылады. Яғни 2035-2036 жылдарға қарай ел тарихындағы ауқымды ірі инфрақұрылымдық жоба толық жүзеге асырылуы тиіс. Ал енді мұнда жұмыс істейтін кадр даярлауға біздің мүмкіндігіміз бар ма деген заңды сұрақ туындайды. Бүгінде Қазақстанда Ұлттық ядролық орталық, Ядролық физика институты сияқты мекемелер бар. Қазіргі таңда Ядролық физика институты атоммен бейбіт мақсатта жұмыс істей алатын 5 мыңнан астам маман даярлап шыққан. 2023 жылы Франциямен кадр оқыту бойынша меморандум да жасасқан екен.
ҚР Ұлттық ядролық орталығы
ҚР ЭМ "Ядролық физика институты"
5 мыңнан астам маман
2023 жылы Франциямен меморандум
Саябек Сахиев, ҚР ЭМ ядролық физика институтының бас директоры:
- Әлемде шамамен 60 реактор бар, олардың 42-сінде арнайы критикалық стендтер орнатылған. Осы 42-нің барлығында АЭС-терге арналған жоғары білімді мамандар даярланады. Біз 2023 жылы Франциядағы 26 атом электр станциясы үшін мамандар даярлайтын компаниямен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойдық. Содан бері олар бірнеше рет бізге келіп кеткен. Шетелдіктер мамандардың дайындық деңгейі бүкіл әлемдік стандарттарға толық сай келетінін де растады.
Жалпы АЭС салу ғылыми кадрлар даярлауға, ядролық физика, инженерия, IT, робототехника сияқты бағыттардың дамуына серпін береді. Атом электр станциясы – бұл болашаққа жасалған инвестиция. Ол тек энергия өндіру үшін емес, елдің ғылымын, экономикасын, қауіпсіздігін дамытатын стратегиялық жоба болып саналады.
