Астана күні мерекесіне орай ҚР Ұлттық академиялық кітапханасында тарих ғылымдарының докторы, профессор Жамбыл Артықбаевтың авторлығымен жарық көрген «Қараөткел құпиялары» атты ғылыми зерттеу кітабының таныстырылымы өтті, деп хабарлайды El.kz интернет порталы.
Аталған еңбек Астана қаласы Мемлекеттік архиві ғылым-әдістемелік кеңесінің ұсынысымен жарық көрген. Автор архив қойнауындағы тың деректерді, ел аузындағы шежірелер мен ауыз әдебиетіндегі мәліметтерді саралай отырып, елорданың мыңжылдықтарға тамыр тартқан терең тарихын зерттейді. Кітапта Есіл мен Нұра өзендерінің бойындағы өркениет іздері, Қараөткел өткелінің тарихи рөлі мен XIX ғасырдағы Кенесары қозғалысының себеп-салдары секілді өзекті тақырыптар қамтылған.
Қараөткел – Астананың тарихи негізі
Жамбыл Артықбаевтың айтуынша, бұл еңбек – елорданың байырғы тарихына үңілетін кешенді зерттеу жұмысы.
Қараөткел – тек өткел емес, бұл атау ел астанасының арғы-бергі тарихының кілті. Ол – мыңдаған керуен өткен, геосаяси маңызы зор, сауда мен өркениет тоғысқан аймақ. Қала тарихын XIX ғасырдағы орыс әскери гарнизонынан емес, одан әлдеқайда бұрынғы кезеңдерден бастауымыз керек, – дейді тарих ғылымдарының докторы.
Тарихшының пікірінше, Қараөткелдің Ресей әскери бекінісіне айналуы – тек қала тарихының кезеңі ғана емес, отарлық саясатқа қарсы бағытталған Кенесары қозғалысының маңызды нүктесі.
Кенесары қаланы қиратуға емес, отарлық саясатқа қарсылық ретінде шабуылдады. Бұл – біз бұрмаланып келген кейбір түсініктерге нақты ғылыми жауап бере алатын дерек, – деп атап өтті Артықбаев.
Кітапты жазу барысында автор бірқатар бағытта тың зерттеу жүргізген. Бұрынғы Ақмола, Целиноград музейлерінің материалдары, Кубриндердің жеке қорлары, тарихи мұрағаттар қарастырылып, қазақ шежірешілері мен көнекөздерден алынған ауызша деректермен толықтырылған. Сонымен қатар, Қараөткел өңірінен шыққан әнші-ақындардың шығармаларындағы дерек-дәйектерге де назар аударылған.
Оқу құралына айналуы мүмкін
Қазақ даласындағы өркениетті тек отырықшылықпен байланыстырмау керек. Есіл мен Нұра бойындағы мәдениет – біздің далалық өркениетіміздің алтын арқауы, – деді автор.
Автор болашақта бұл еңбектің мектеп бағдарламасына қосылуына ниетті екенін де жасырмады.
Қараөткелдің тарихы арқылы біз ұлттық буржуазияның алғашқы өкілдері – Қосшығұловтар әулеті сынды тұлғалар туралы айтуға мүмкіндік аламыз. Бұл ел астанасының тарихында жеке үлесі бар ірі тұлғалар. Жас ұрпақ осы бағытта тәрбиеленуі тиіс, – дейді профессор.
Таралым және болашақ жоспарлар
Кітап алғашқы кезеңде Астана қаласы әкімдігінің қолдауымен 200 данамен жарық көрді. Автор алдағы уақытта қоғам сұранысына байланысты кітаптың таралымы артатынына сенімді.
Менің мақсатым – бұл еңбекті барша қазақ оқырманына жеткізу. Бұл – қазақтың астанасы. Оның тарихы әр азаматтың санасында болуға тиіс, – деді Жамбыл Артықбаев.
Кітаптың тұсаукесерінде сенат депутаты Нұртөре Жүсіп бұл еңбекті тек ғылыми зерттеу емес, елдік сананы жаңғыртатын ерекше кітап ретінде бағалады.
Астанамыздың тарихына арналған, қазақтың байтақ жерінің жүрегінде орналасқан Қараөткел жайлы бұл еңбек – тәуелсіздік дәуіріндегі ұлттық сананы нығайтатын үлкен қадам. Қараөткел – қазақтың жадысында сақталған қасиетті атау. Кенесарының бұл жерге шабуылының өзі – ел үшін, жер үшін болған күрестің көрінісі, – деді депутат.
Астана қаласы ардагерлер кеңесінің төрағасы Сансызбай Есілов бұл еңбекті тек елорда тарихын емес, бүкіл Арқа өңірінің өткені мен өркениетін зерттеген кешенді еңбек деп бағалады.
