Сенатта өткен кезекті Үкімет сағатында жол мәселесі қаралды. Депутаттар елдегі автомобиль жолдарының қазіргі жай-күйі мен өзекті мәселелерін көтеріп, оларды шешу жолдарын ұсынды.

Сенат төрағасының орынбасары Ольга Перепечина өз сөзінде автомобиль жол­дарының жағдайы ел экономикасының дамуы­на ғана емес, азаматтардың өмір сап­а­сы­на да тікелей әсер ететінін айтап өтті. Со­ған сәйкес «бұл саладағы бақылауды, про­цестерді цифрландыру мен ресурстарды өңірлер арасында әділ бөлу керек», деді ол.

Сенатор Әлібек Нәутиев саладағы қорда­ланған жүйелі проблемаларға тоқталды. Оның айтуынша өңірлердегі жол сапасы біркелкі емес, білікті мамандар тапшы, техникалық қадағалау жұмыстары әлсіз, жұмыстар уақтылы орындалмайды, битум жетіспейді, жолдар шамадан тыс жүктеме салдарынан жиі бұзылады.

«Мәселе тек жол салу мен оны қайта-қайта жөндеуде емес, ең бастысы оны дұрыс пай­даланып, күтіп-ұстауда болып отыр. Қар­жының негізгі бөлігі құрылыс пен қай­та жаңғыртуға бағытталады, ал жолдар­ды күтіп-ұстауға жеткілікті қаржы бөлін­бейді. Бұл жолдардың мезгілінен бұрын бұзы­луына алып келеді. Біз Сенат депутаттары ретінде өңірлердің мүддесін білдіре отырып, бұл проблемаларды шешуге белсенді атсалысып, ресурстардың әділ бөлінуіне қол жеткізуіміз қажет», деді сенатор.

Оның айтуынша жолдарды жөндеуге барлық өңірге бірыңғай тәсілдер қолданаты­нына қарамастан, облыстар бөлінісінде жолдардың жай-күйінде айтарлықтай алшақтық байқалады. Мәселен, егер Жамбыл облысында жолдардың 99 па­йызы нормативтік жағдайда болса, Батыс Қазақстан облысында бұл көрсеткіш екі есе төмен және тек 56 пайызды құрайды.

Сондай-ақ автомобиль жолдарының, әсіресе облыстық және аудандық маңызы бар жол­дардың сапасы төмен. Өйткені автомо­биль жолдарын салу және жөндеу объекті­леріндегі техникалық қадағалау қыз­меті ақсап тұр. Ұлттық сапа орталығының теріс қоры­тын­дыларын алған нысандар қабылда­нып жатқаны жасырын емес. Мәселен, 2024 жылы жергілікті атқарушы органдар орталық берген теріс қорытындыларға қарамастан 479 нысанды пайдалануға берді. Бұған қоса ауыр салмақты көліктер жалпыға ортақ пайдаланылатын жолдармен күнде әрлі-берлі қатынап жатыр. Рұқсат етілген көрсеткіштерді елеп жатқан олар жоқ, нәтижесінде жолдар артық салмаққа шыдас бермей бұзылып жатыр.

«Нормативтерге сәйкес жол төсеміне көлік құралының салмағы бір оське орта есеппен 8 тоннадан аспауға тиіс. Ал қазір салмағы 40 тоннадан асатын жүк таситын самосвалдардың қатынап жатқанын көріп отырмыз. Бұл мәселені жергілікті атқарушы органдар ұдайы көтеріп келеді. Тағы бір мәселе – жол-құрылыс материалдарының, әсіресе, битумның жетіспеушілігі. Битум нарығы сұраныстың маусымдық өзгеруімен сипатталады. Мәселен, қыста оны тұтыну азаяды, ал жазда сұраныс күрт артып, айына 150 мың тоннаға жетеді. Алайда жұмыс істейтін битум зауыттарының жиынтық қуаты айы­на шамамен 100 мың тоннаны құрайды. Соның салдарынан жаз айларында шикізат тапшылығы байқалады. Сұраныс өссе, бағасы да артады», деді Ә.Нәутиев.

Сенатордың пайымдауынша, битумды сұраныс төмен және өнімнің бағасы айтарлықтай төмен болған кезде, яғни қыста сатып алу қажет. Сұранысқа байланысты битум қоймаларын салу қажеттілігі де бар.

Ал Көлік министрі Марат Қарабаев респуб­ликалық маңызы бар автожолдар желісі министрліктің құзыретінде, облыс­тық және аудандық жолдар, сондай-ақ елді мекендердің көшелері жергілікті атқарушы органдардың құзыретінде екенін мәлімдеді.

«Жыл соңына дейін 847 шақырым жол пайдалануға беріледі. Оның ішінде Қызылорда-Жезқазған бағыты бойынша 192 шақырым жол кіреді. Сонымен қатар жалпы ұзынды 2000 шақырымды құрайтын жаңа жобаларды іске асыру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Ақтөбе-Ұлғайсын жобасы бойынша жолды төрт жолаққа дейін қайта жаңарту көзделген. Одан кейін Доссор-Бейнеу-Жетібай-Ақтөбе мен Орал және басқа да автожолдарды рет-ретімен бірін­ші техникалық санатқа, яғни төрт жо­лақты жолға ауыстырамыз», деді министр.

М.Қарабаевтың мәліметіне сәйкес, биыл 6 мың шақырым жолға жөндеу жүр­­гі­зіледі. Оған Қандыағаш – Шалқар, Жез­қазған – Петропавл, Атырау – Доссор, Жаңаөзен – Кендірлі, Түрікменстан шекарасы, Қарағанды, Аягөз жолдарымен қатар, көп­тен бері жөндеу жүргізілмеген жолдар кіреді.

«Орташа жөндеу жұмыстары реконс­трук­­циялаумен салыстырғанда 7 есеге арзан және 2 есе жылдам жүргізіледі. Сон­дай-ақ қазіргі уақытта ұзындығы 3 200 шақы­рымды құрайтын 17 ақылы жол учаскесі жұмыс істейді. Былтыр ақылы жолдардан 48 млрд теңге мөлшерінде төлем жиналды. Биыл жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін жалпы ұзындығы 6 200 шақырым болатын 29 учаскеде ақылы жүйе енгізіледі. Жоспарланған кіріс көлемі жылына 100 млрд теңгеден асады деп жоспарлап отырмыз», деді М.Қарабаев.

Сондай-ақ министрлік битум тапшылығын болдырмау мақсатында мердігерлерге битум сақтау қоймалары болуы қажет деп шарт қойған. Биыл еліміздегі битум зауытының жөндеу жұмыстары аяқталып, өндіріс көлемі жылына 750 мың тоннаға дейін ұлғайтылмақ. Жалпы көлемі 100 мың тоннадан асатын битум қоймаларын салу да жоспарда бар.

Батыс Қазақстан облысының әкімі Нариман Төреғалиевтің айтуынша, қазір өңірдегі жергілікті маңызы бар жолдардың нор­мативтік жағдайдағы үлесі – 56 пайыз. Бұл – республика бойынша ең төмен көр­сет­кіш. Осы жылы жергілікті жолдарға 44 млрд теңгеге 218 шақырым жол жөндеу жұмыс­тары жүргізіліп жатыр. Ал Мемлекет бас­шысы БҚО әкімшілігіне жергілікті жол­дар­дың жағдайын осы жылдың соңына дейін 95 па­йызға жеткізу туралы тапсырма берген. Алайда өңір басшысы қаржы тапшы екенін айтады.

«Сондықтан осы мәселеге қатысты Көлік министрлігімен бірлесіп, тапсырманың орындалу мерзімін 2029 жылға дейін ұзартуға келістік. Ендігі кезекте Мемлекет басшысының тапсырмасын орындауға біздің облысқа кем дегенде 600 шақырым жол жыл сайын жөнделуі қажет. Өз кезегінде қиыршық тас бетон сияқты негізгі инертті материалдарды Ақтөбе, Ақтау және Ресейден тасымалдаймыз. Осыған байланысты жыл сайынғы қайталанатын проблемаларды болдырмау мақсатында біздерге қажетті 40 тонна бетон қажеттілігін ескере отырып, кейінгі екі жылда осы бетон қоймаларын салдық», деді БҚО әкімі.