Іскерлік байланыстан бастап, білім саласындағы серіктестікті нығайту. Бүгін елге мемлекеттік сапармен келген Эстония президенті Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевпен жоғары деңгейдегі келіссөз жүргізіп, сан саладағы әріптестікті тереңдетуге бағытталған келісімдерге келді. Тараптар тауар айналымын арттыру , көлік және транзит мәселесі, цифрландыру сынды бағыттардың әлеуетін айқындап, бірлесе атқаратын жұмыс жоспарларын талқылады.
Риат Шони, тілші:
- Қазақстан мен Эстония. Географиясы алыс болғанымен, даму бағыты мен өркениеттік ұстанымдары жақын екі ел. Бірі — Еуразия жүрегінде орналасқан алып мемлекет, екіншісі — Балтық жағалауындағы цифрлық инновацияның алдыңғы шебіндегі ел. Қос мемлекетті жалғайтын көпір — ортақ мүдде, жаңа технологияға ашықтық және ынтымақтастыққа деген ұмтылыс.
Осы ұмтылысты нақты серіктестікке айналдыру үшін Эстония басшысы Қазақстанға мемлекеттік сапармен арнайы келді. Мейманға деген құрмет ерекше. Ақорда резиденциясында Еуропадан ат терлетіп жеткен Алар Каристі Қасым-Жомарт Тоқаев құшақ жая қарсы алып, ерекше құрмет көрсетті.
Соңғы рет Эстония басшысы елімізге сонау 2004 жылы сапар жасаған. Арада 20 жылдан астам уақыт өтсе де байланыс ажырамаған. Балтық жағалауындағы мемлекет Қазақстанның сенімді стратегиялық серіктесі. Екіжақты келіссөз жүргізген қос ел басшысы бұл сапардың маңызы зор екеніне тоқталды.
Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:
- Сіздің бұл сапарыңыз екіжақты ықпалдастығымыз бен достық байланыстарымызға тың серпін береді деп сенемін. Сауда саласында түрлі кедергілер бар екенін білеміз. Бірақ бұл бағыттағы бірлескен жұмыс алға жылжып келеді. Қазақстан Эстонияның теңіз порттарын пайдалануға, сауда-саттық көлемін арттыруға ниетті.
Алар Карис, Эстония президенті:
- Біздің қарым-қатынасымыз өте жақсы деңгейде. Әлбетте, кейбір кедергілер бар, бірақ оны еңсеруге болады. Кейде біз түйткілдердің оңай шешілетінін аңғара бермейміз. Бизнес өкілдері қазірдің өзінде іскерлік қатынастар мәселесін талқылап жатыр.
Бұл сапар барысында Эстония тарапы іскерлік байланысқа ден қойып отыр. Алар Кариспен бірге Қазақстанға 40-тан астам бизнес өкілі келген. Айта кету керек, биыл 9 айдың қорытындысы бойынша арадағы алыс-беріс 46 млн долларға жеткен. Оның 20 млн-нан астамы қазақстандық экспорт болса, 26 млн-ға жуығы эстониялық импорт. Бұл сандарды еселей түсуге қос елдің әлеуеті мол.
Алтай Көлгінов, Қазақстан Республикасының Эстониядағы төтенше және өкілетті елшісі:
- Орта Азия мен Еуроодақтың өткен жылы тауар айналымы 54 млрд доллар болды. Соның ішінде 50 млрд жуығы Қазақстан мен Еуроодақтың сауда қарым-қатынасы. Оның ішінде Балтық мемлекеттерінікі 355 млн доллар. Енді біздің міндетіміз сол елге қазақстандық мүмкіндіктерді ашып, көрсету. Сол себепті бүгін 40-тан астам бизнес делегация келді. 26 құжатқа қол қойылады. Оның 18-і мынау кәсіпкерлікке қатысты.
Демек елге жаңа инвестициялар тартылады. Негізі Эстония ел экономикасына мол қаржы құйып келеді. 2005 жылдан бері оның көлемі 128 млн доллардан асқан екен. Кеңейтілген құрамда келіссөз жүргізген президент Алар Каристің үлкен бизнес-делегациямен келуін ерекше атап өтті.
Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:
- Қазір елімізде 80-нен астам эстониялық компания логистика, пошта қызметтері және цифрлық сервис салаларында табысты жұмыс істеп жатыр. Эстониядан үлкен бизнес-делегацияның келуі Таллиннің серіктестік аясын одан әрі кеңейту ниетін танытады. Қазақстан эстониялық компанияларға жан-жақты қолдау көрсетуге дайын.
Көлік және транзит саласындағы байланыс та екіжақты қатынастың маңызды бағыты. Қазақстан — Еуразияны жалғаған стратегиялық дәліздердің торабында тұрса, Эстония — Еуропа нарығына апаратын қақпа іспетті. Қазіргі геосаяси ахуал мың құбылып тұрғанда транзиттік жолдардың бір емес бірнеше бағытта өрбігені маңызды екені түсінікті. Еліміз астық экспорты бойынша әлемдегі жетекші 10 мемлекеттің қатарында. Осы ретте Қазақстан өз өнімін
Еуропа нарығына еш қиындықсыз жеткізу үшін Эстония порттарын сәтті пайдаланып отыр. Биыл жеті ай ішінде осы ел арқылы Еуроодақ мемлекеттеріне 145 мың тонна астық экспортталған
Айдарбек Сапаров, ҚР Ауыл Шаруашылығы министрі:
- Прибалтика арқылы жалпы 700 мың тоннаға жуық экспортталады. Соның 180 мыңдайы Эстония арқылы экспортталады. Бүгін мен порттың басшыларымен кездестім. Келісімге келдік. Олар бізге 90 күнге қаржы жағынан сұрау болмайды. 90 күн жай сақтайтын болады бидайды.
Транзит демекші, Эстония тарапы Еуроодақтың «Global Gateway» ауқымды жобасы аясында Қазақстанмен қатынасты нығайтуға мүдделі. Бұл бастама бойынша Орталық Азияға 13 млрд еуроға жуық қаржы бағытталған. Оның 3 млрд-ы Еуропа мен Азия арасындағы жүк жылдам қозғалуы үшін Орта дәлізді дамытуға жұмсалған.
Алар Карис, Эстония президенті:
- Еуропа Одағының мүшесі ретінде Эстония Орталық Азияның, оның ішінде аймақта көш бастап тұрған Қазақстанның Еуропалық Одақпен стратегиялық серіктеске айналғанына қуанады. Атап айтқанда, ЕуроОдақ Global Gateway жобасы аясында көлік және өңіраралық байланыс саласындағы қатынастарды нығайтуға ниетті.
Эстония — Балтық жағалауындағы цифрлық инновацияның алдыңғы шебіндегі ел. Цифрлық үкімет, технологиялық стартаптар сынды бастамалары көпке үлгі. Өңірлік IT-хабқа айналып келе жатқан біздің ел үшін мұндай тәжірибе аса маңызды болып отыр.
Алтай Көлгінов, Қазақстан Республикасының Эстониядағы төтенше және өкілетті елшісі:
- 10-нан астам unicorn, единорог дейді ғой, сондай компаниялары бар. Соның біреуі Қазақстанға кіріп жатыр. Цифрландыру мектептен басталып, қазір жоғары дәрежеге жетті. Енді жасанды интеллект дамығалы бері АІ Leap деген бағдарламаны іске асырып отыр. Ол да біз үшін қызық.
Білім саласында да байланыс бекем. Эстония Президенті кезінде әлемнің жетекші Тарту университетінде зоология кафедрасын басқарған. Кейін альма-матерінің ректоры қызметін де атқарған. Яғни, ғылым мен білімге басымдық береді. Осы сапар аясында да қазақстандық жоғары оқу орындарымен маңызды келісімдер жасалды.
Саясат Нұрбек, ҚР Ғылым және жоғары білім министрі:
- Алты меморандумға қол қойылды. Сол алты мемлекеттік университетпен, әсіресе ең мықтылары, ең көне – ол Тарту университеті және Таллин технологиялық университеті. Студенттермен алмасу, академиялық ұтқырлық, оқытушылармен алмасу, «Болашақ» бағдарламасының аясында әсіресе Талтек пен Тарту университеттерімен тағылымдама бойынша серіктес ретінде келісімшартқа қол қойылды.
Балтық жағалауы мен Еуразия төрін жалғаған серіктестік. Алар Каристің Қазақстанға жасаған алғашқы мемлекеттік сапары барысында Қасым-Жомарт Тоқаев екеуі бірлескен мәлімдеме қабылдады. Енді ертең іскерлік байланысты нығайту мақсатында қос ел басшылары бизнес-форумға қатысатын болады.
Авторлары: Риат Шони, Марат Диханбаев
