Қазақстанда 2024 жылы темекі шегетіндер ересек тұрғындардың 20,7 пайызын құрады.

Темекі шегу 2-типтегі қант диабетінің даму қаупін айтарлықтай арттырады, оның түріне қарамастан. Ең күшті байланыс инсулинге төзімділігі жоғары ауыр түрімен (SIRD) байқалды. Мұндай қорытындыға Швеция, Норвегия және Финляндия ғалымдары келіп, зерттеу нәтижелерін 2025 жылғы қыркүйекте Вена қаласында өткен Қант диабетін зерттеу жөніндегі Еуропалық қауымдастықтың (EASD) жыл сайынғы жиынында ұсынды.

Қазіргі жіктеу 2-типтегі қант диабетін төрт қосалқы түрге бөледі:

  • SIRD – ауыр инсулинге төзімді түрі;
  • SIDD – ауыр инсулин тапшылығымен сипатталатын түрі;
  • MOD – семіздікпен байланысты жеңіл түрі;
  • MARD – жасы ұлғайған адамдарда кездесетін жеңіл түрі.

Бұл қосалқы түрлер ауырлығы, болжамы және асқыну қаупі бойынша ерекшеленеді, бірақ олардың қауіп факторлары әлі де жеткілікті зерттелмеген.

Ғалымдар Норвегиядағы HUNT және Швециядағы ESTRID зерттеулерінен алынған 2-типтегі қант диабетімен ауыратын 3325 науқастың және бақылау тобындағы шамамен 3900 адамның деректерін талдады. Бақылау мерзімі 17 жылға дейін созылған.

Оның қорытындысына сәйкес, темекі шегу 2-типтегі қант диабетінің барлық түрлерінің қаупін арттырған:

  • SIRD түрі үшін қауіп 2,15 есеге өскен;
  • SIDD, MOD және MARD түрлері үшін тиісінше 20%, 29% және 27%-ға артқан.

Ұзақ және қарқынды темекі шегу (күніне бір қораптан 15 жыл және одан көп) тәуекелді одан әрі күшейтті: SIRD түрінің даму ықтималдығы 2,35 есеге, ал қалған түрлері бойынша 45-57%-ға өскен.

Ғалымдар түтінсіз темекі — снюс қолдануға да назар аударды: оның да ауыр қант диабеті түрлерінің қаупін арттыратыны анықталды.

Тұқым қуалайтын бейімділігі бар адамдар ерекше осал болып шықты. Инсулин секрециясының бұзылуына генетикалық бейімділігі бар тұрақты темекі шегушілерде SIRD дамуының ықтималдығы темекі шекпейтіндермен салыстырғанда 3,5 еседен астам жоғары болған.

"Бұл зерттеу темекі шегудің қатерлі ісік пен жүрек-қан тамыр аурулары үшін ғана емес, сонымен қатар қант диабеті үшін де қуатты қауіп факторы екенін анық көрсетеді. Әсіресе, ең ауыр түрлері үшін. Генетикалық бейімділігі бар адамдар ерекше қауіп астында. Темекіден бас тарту – аурудың дамуын нақты төмендете алатын тиімді алдын алу шараларының бірі", – деді дәрігер, "Денсаулық" ұлттық қауымдастығы төрағасының орынбасары Гинтаутас-Юозас Кентра.

Қазақстанда Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша, 2024 жылы темекі шегетіндер ересек тұрғындардың 20,7%-ын құрады (2023 жылы – 19,4%), оның ішінде ерлер – 39,8%, әйелдер – 7,6%.

Оқи отырыңыз:

  • Темекі тастай алмай жүрсіз бе? Әлем дәрігерлері балама жол ұсынды
  • Ішімдік пен темекіге әуестер неге емделуге асықпайды? Психиатр дәрігермен сұхбат