Ел тарихында тұңғыш рет ауыл шаруашылығы өнімдерінің импорты оның экспортынан асып түсті.
Сарапшылар Ресейдегі "тарихи бетбұрысты" байқататын жаңа статистика негізінде сондай байламға келіп отыр.
"Ресейде базарлар мен дүкен-супермаркеттер ауыл шаруашылығы өнімдеріне, жеміс-жидек пен көкөніске лық толып тұр. Кез келген талғам мен талапты қанағаттандырады. Бірақ бір гәп бар: оның басым көпшілігі енді отандық емес, шетелдік. Соның айғағындай, алғаш рет РФ-та азық-түлік импорты оның экспортынан асып кетті. "Шетелдік азық-түлік инесіне" тәуелді болдық және ары қарай өзге елдердің бізге тамақ жіберуін асығу күтіп, тіршілік ететін боламыз", – деп қамыға хабарлады портал сарапшылары.
Ресейдің азық-түлік тауарлары мен ауыл шаруашылығы шикізатының экспорты айтарлықтай құлдырағанын РФ Федералдық кеден қызметі растады. Ведомствоның дерегінше, 2024 жыл қорытындысында бұл экспорт бірден 15,4% құлап, Ресейге небәрі 12 миллиард доллар табыс әкелген.
Дәл осы кезде АӨК өнімдерінің шетелден тасылған өнімінің көлемі ауқымды, 12,5% өсіп, 13 миллиард (12,9 млрд) долларға жуықтады. Осылайша, бұдан былай Ресей "әлемді асырап отырмын!" деп кеудесін қаға алмайды, өйткені енді оны әлем асырай бастады.
"Коммерсантъ" азық-түлік және ауыл шаруашылығы өнімдері импортының қарқынды артуына рубль бағамының күрт нығаюы ықпал еткенін атады. РФ-та 1 доллардың бағасы жыл басындағы 115 рубльден бүгінде 78 рубльге дейін қатты арзандады.
Нәтижесінде, ресейлік аграршылардың шетелге сатқан өнімдерінің доллардағы құны көп өзгермегеннің өзінде, олар сол табысын енді рубльге айырбастағанда, айырмасы есебінен көп қаржыдан қағылуда.
Сонымен бірге, шетелдік аграршыларға Ресейге өнім өткізу көбірек табыс әкеле бастады, тиісінше, азық-түлікті импорттау тиімді бола түсті. Салдарынан, ресейлік фермерлер өзіндік құн жөнінен жатжұрттық әріптестеріне қатты ұтылуда.
Бұған қоса, дүниежүзінде ауыл шаруашылығы өнімдерінің, соның ішінде бидайдың әлемдік бағасы төмендеп жатыр. Бұдан өзге, санкция, соғыс жағдайында бюджеттегі тапшылықтың өсуі, субсидиялардың азайтылуы және басқа да факторлар кесірінен Ресейде көптеген агроөнеркәсіптік кешен субъектілері банкрот болуда.
Ресей астық одағының президенті Аркадий Злочевскийдің мәліметінше, соңғы 5 жылда РФ-та 35 мыңнан астам фермерлік және шаруа қожалығы банкрот болып, жабылып қалған. Ол мұны "естен тандыратын сан" деп бағалады.
Бұл ретте ауыл шаруашылығы алқаптарының ауданы жөнінен Ресей жаһанда бірінші орында тұр. Онда неге ол өзін барлық қажетті азық-түлікпен толық қамтамасыз етуге қабілетсіз болып қалды?
"Москва онлайн" порталы тілшісінің осы сұрағына РФ ауыл шаруашылығы министрінің бұрынғы орынбасары, экономика ғылымдарының докторы Леонид Холод жауап берді.
Шағын "сауат ашу" жүргізген ғалымның түсіндіруінше, мемлекеттік реттеу күшейтілді, алайда шенеуніктер сол реттеудің салдарлары үшін еш жауапкершілік арқаламайды.
"Айталық, сіз азық-түлікке қалаған бағаңызды бекіттіңіз. Тұтынушылар бағаның жоғарыламауына тікелей мүдделі. Қымбаттамаса, халық билікке риза болады. Сондықтан бағаны мәжбүрлі түрде төмендеттірдіңіз. Ал, нарық жағдайында баға өндірістің индикаторы. Нарық ойыншыларының ары қарайғы мінез-құлқы да бағаға байланысты болады. Егер өндірушіге төмен баға белгілесеңіз, оның табыспен өтелмейтін шығыны артады. Ол шығынын оңтайландыру үшін өндірісін азайтады. Бағаны одан сайын кемітсеңіз, олар жайрап қалады. Ең жақсы дегенде, кірісі төмен өндірістерін жауып, тек аз-маз табыс әкелетінін қалдырады", – деді Леонид Холод.
Қорытындысында ресейлік шенеуніктер нарықта теңгерімсіздік-дисбаланс тудырды. Фермерлер мыңдап жайрап қалуда. Нарықта қалғандары үстем жағдайын пайдаланып бағасын көтерді: алсаң ал, алмасаң – жолың әне!
Содан РФ-та біресе сары май, біресе жұмыртқа, біресе картоп тапшылығы бірінен соң бірі туындауда.
Экономист-ғалым мұның соңы кеңес одағында дүкендердегі бос сөрелерге соқтырғанын еске салды. Бірақ босағаны, фотоға түсірілгені – арзандатылған мемлекеттік дүкендердегі сөрелер болатын.
Ал, базарлар не керектің бәріне толып тұрды, тек бағасы бірнеше есе қымбат және негізінен – импорттық өнімдер болды. Ұқсас жағдай РФ-та қайталануда.
"Еске саламын, ол заманда Кеңес одағы қазіргі Ресейге қарағанда әлдеқайда көп азық-түлік өндіретін. Бүгінде бізде нарықтық экономика. Бағасы реттелетін әлеуметтік маңызды азық-түлік тауарлары тұратын сөрелер бос жатады. Басқа сөрелерде импорттық өнім иін тіресіп тұр", – деді ғалым.
Ресейлік "Федеральный сельсовет" қоғамдық қозғалысының төрағасы, фермер Василий Мельниченко ауыл шаруашылығын дамытуда РФ-тің теріс жолға түскеніне назар аудартты.
"Бірінші жол – шаруа қожалықтарын серпінді дамытып, бәсекелестікті арттыру, сол арқылы сапалы әрі алуантүрлі тамақ өнімдеріне қол жеткізу. Екіншісі – алып агрохолдингтерді және сол сияқтыларды дамыту, өнеркәсіп өндірісін ірілендіру. Бұларға әралуандылық, бәсеке деген жат. Ресей осы жолға түсті", – деді ол.
Содан "Магнит", "Пятерочка" және ресейлік өзге дүкендер желісіне бас сұқсаңыз, брендтер де, өнімдерінің ассортименті де өзгермейді.
Өзімен тең дәрежеде бақталаса алатын шетелдік брендтерге ресейлік ірі агрохолдингтердің тісі батпады, есесіне олар ресейлік ұсақ өндірушілерді сөре атаулыдан жаппай ығыстырып шығарды.
"Жауапкершілікпен мәлімдеймін, Ресейден отандық сапалы өнімді күтудің қажеті жоқ! Ондай болмайды. Жеткізілімдердің тұрақты болмауынан елде тапшылықтар туындап жатыр. Ресейде фермерлік және шаруа қожалықтарын дамыту моделі жарға жығылған соң, мұндай дефициттер енді әрдайым орын алып тұратын болады. Тіпті бидай да таусылады, өйткені оны егу тиімсіз болып қалды", – деді Мельниченко.
Оның пікірінше, Еуропадағы сияқты миллиондаған отбасылық шаруа және фермерлік шаруашылықтарды дамытып, қуатты ету қажет.
Мысалы, дамыған елдерде, Америкада, Еуропада шарап өнімдерін, көкөністер мен жеміс-жидекті, ірімшікті, сүтті және басқа ауыл шаруашылығы өнімдерін негізінен отбасылық байырғы фермалар өндіреді.
Олар өнім көлемі мен сапасы жөнінен бір-бірімен жарысады. Ферма атына телінген фамилиясына, тегіне кір келтірмеуге барын салады.
Ал, ірі агрофермаларға арқа сүйеген мемлекеттер опық жейді: оның ең құрыса біреуі банкрот болса, нарықта тапшылық басталады.
Сондықтан Үкімет оларды сақтап, баптап, дәрменсіз жағдайға жетпеуі үшін бюджеттен субсидиялайды, шығынын өзі өтейді. Нарықта монополиясын орнатқан алпауыт агрофермалар бағаны да өзара келісіп, белгілейді, бәсекелестікті қорғау заңын аяқасты етеді.
"Федеральный сельсовет" қоғамдық қозғалысының төрағасы қоғамда резонанс тудырған мәлімдеме жасады: "әлемді асырайтын №1 держава" деп дәріптелетін Ресей шынында бүгінде асыраушылардың бірінші жиырмалығынан да шығып қалды.
Ресейде аграрлық сала тұйыққа тірелген жағдайда. Сарапшының тұжырымдауынша, тығырықтан шығарар жол біреу ғана: шаруа-фермерлік шаруашылықтарды барынша дамытуға бағытталған шешімдер қабылдау және оларды пәрменді іске асыру үшін барлық ресурсты шоғырландыру. Әзірге барлық ресурс майданға шоғырлануда.
"Дүниежүзілік азық-түлік кеңесінің дерегінше, жаһандағы барлық ел арасында азық-түлік бойынша бірінші орындарда бүгінде Вьетнам мен Қытай тұр. Ресей тіпті бірінші жиырмалыққа да кіре алмайтын жағдайға жетті. Жетекші елдер қатарынан шығып қалды. Сондықтан, келіңіздер, ашығын, әділін айталық: Ресей енді әлемдік аграрлық держава емес!", – деді Василий Мельниченко.
