Статистикалық мәліметтерге жүгінсек, жоғары жалақы мегаполистер мен капиталды көп қажет ететін салаларда шоғырланған. Атап айтқанда, Алматыда, Астанада және Атырау облыстарында. Салалар бойынша сақтандыру, IT және шикізат өндірісі алда тұр, деп хабарлайды Zakon.kz.

Ұлттық статистика бюросының деректеріне сүйенсек, бүгінгі таңда елімізде 88 720 кәсіпорын жұмыс істейді. Қызметкерлердің жалпы саны 3,98 млн адамды құрайды, іс жүзінде 3,77 млн адам жұмыспен қамтылған. Еліміз бойынша еңбекақы төлемінің жиынтық қоры 18,36 трлн теңгеге тең.

Басты жалақы қорлары қайда шоғырланған?

3,05 трлн теңге көрсеткішімен Алматы қаласы жалақы қорының көлемі бойынша көшбасшы болып табылады. Екінші орында – Астана: 2,13 трлн теңге. Бұл қалалар ірі жұмыс берушілер де болып табылады: Алматыда 548 мың, ал Астанада 351 мың жұмысшы бар. Жалақы қорының көлемі бойынша үшінші орында Атырау облысы келеді (1,46 трлн теңге), жоғары жалақы мұнай-газ секторында шоғырланған.

Мысалы, салыстырып көрсек, Түркістан облысында жұмысшылары саны едәуір (267 мың адам), бірақ жалақы қоры – 903 млрд теңге, бұл аталған өңірдегі орташа жалақының төменірек екенін аңғартады.

Аймақтар бойынша орташа жалақы

Ең жоғары көрсеткіштер:

  • Атырау облысы — 634 234 теңге.
  • Маңғыстау облысы — 620 320 теңге.
  • Астана — 563 309 теңге.
  • Алматы — 518 857 теңге.
  • Батыс Қазақстан облысы — 500 046 теңге.
  • Ұлытау облысы — 599 046 теңге (ең кішкентай өңір үшін өте жоғары көрсеткіш).

Ең төменгі орташа жалақы:

  • Жамбыл облысы — 308 891 теңге.
  • СҚО — 300 051 теңге.
  • Түркістан облысы — 310 515 теңге.
  • Алматы облысы — 339 185 теңге.
  • Шымкент — 321 408 теңге.

Өңірлік бөліністе 2025 жылдың І-тоқсанында орташа айлық атаулы жалақының 2024 жылдың тиісті тоқсанымен салыстырғанда ең көп өсімі Ұлытау облысында – 119,4%, Қостанай облысында – 114,6%, Алматы облысында – 114,2%, Жетісу облысында – 114,1%, Астанада – 114,0% қалыптасты.

Кәсіпорын көлемінің жалақыға әсері

Ірі кәсіпорындар жалпы қордың 55%-дан астамын құрайды (10,2 трлн теңге). Мұндай кәсіпорындардағы орташа жалақы 492 472 теңгені құрайды. f

Керісінше, барлық ұйымдардың 87%-ын құрайтын шағын кәсіпорындар (88 720-дан 77 671) жалпы қордың шамамен 20% -ын ғана қамтиды (3,66 трлн теңге). Мұндағы орташа табыс айтарлықтай төмен — 292 793 теңге. Орта кәсіпорындар 372 658 теңге ұсынады.

Гендерлік айырмашылықтар

Әйелдер барлық қызметкерлердің шамамен 52%-ын құрайды (3,77 млн нақты жұмыспен қамтылғандардың 1,93 миллионы), бірақ олардың жалпы еңбекақы қорындағы үлесі шамамен 43% болады (18,36 трлн теңгенің 7,96 трлн теңгесі). Бұл жүйелік гендерлік жалақыда алшақтық барын көрсетеді.

2025 жылдың I-тоқсанында барлық салалар бойынша орташа айлық 423 133 теңгені құрайды. 2025 жылдың I-тоқсанындағы бағалау бойынша медианды орташа жалақы — 300 307 теңге. Ер адамдардың орташа көрсеткіші – 468 914 теңге, әйелдерде — 344 496 теңге. Айырмашылық 26,5%-ды құрайды, демек әйелдер аз ақша табады.

Ең жоғары жалақыға ие бес сала:

  • Сақтандыру және зейнетақымен қамсыздандыру — 1 604 296 теңге.
  • Компьютерлік бағдарламалау және IT – 1 092 716 теңге.
  • Құбыржелісі транспорты — 975 285 теңге.
  • Әуе транспорты — 917 664 теңге.
  • Тау-кен өнеркәсібі — 866 486 теңге.

Бұл мамандықтарда да гендерлік алшақтық жалақы төлемінде тіркеліп отыр. Мысалы, IT (бағдарламалау) саласында ер адамдар 1,2 млн теңге, әйелдер – 866 мың теңге жалақы алады. Қаржы саласында: ерлер — 1,06 млн теңге, әйелдер — 725 мың теңге. Ең аз алшақтық телекоммуникация саласында байқалады (ер адамдар — 620 мың теңге, әйелдер — 609 мың теңге).

Ең аз жалақы төленетін салаларға мыналар жатады:

  • Балық аулау және балық шаруашылығы (109 066 теңге).
  • Мектепке дейінгі білім (195 723 теңге).

Мемлекеттік басқару, білім беру және әлеуметтік қызметтер де жалақысы төмен секторларға жатады.

2025 жылдың 18 маусымында өткен жалпы отырыста Мәжіліс депутаты Ұласбек Сәдібеков бюджет ақшасын қай министрліктер толық игермегенін айтқан болатын.