"Росатом" түріктің тұңғыш атом станциясының ақысын төлеудің тіпті "экзотикалық" тәсілдерін қарастыруға дайын .
Бұл туралы Bloomberg хабарлады. Оның мәліметінше, Ресей түріктің "Аккую" атом электр станциясы жобасының 49%-ына дейін сату бойынша келіссөздер жүргізуде. Түрік республикасының тұңғыш АЭС-ін "Росатом" мемлекеттік корпорациясы сонау 2010 жылдан бері салып жатыр. Түркиялық басылымдар таяуда станцияның құрылыс жұмыстары тоқтағанын және жұмысшылары ақысыз демалысқа жіберілгенін жария етті.
"Аккую" АЭС-інің құрылысы қолға алынған 2010 жылы жоба құнының 22 миллиард доллар болатыны хабарланған еді. Екі ел арасындағы үкіметаралық келісімге сәйкес, "Росатом" 4 энергоблокты өз қаражатына салып, өзі іске қосып, өзі эксплуатациялайды.
Салған инвестициясын өндірілген қуатты сату және тариф есебінен қайтарады. Түріктің тұңғыш атом станциясында ресейлік ВВЭР-1200 реакторлары орнатылатыны мәлімделген еді.
Алайда аты ресейлік болғанымен реакторлардың заты, яғни, жабдықтары германиялық екені кейін анықталды.
Мәскеу "Аккую" реакторларындағы неміс детальдарын қытайлық баламаларына ауыстырды. Демек, жоба құны да арзандауға тиіс еді.
Алайда "Блумберг" дерегінше, бүгінде құрылыстың жалпы құны 25 миллиард доллардан асып түскен. Ақырғы құны қай сомаға барып тірелетіні тағы белгісіз.
Станцияны бір өзі еңсере алмасын түсінген "Росатом" әлеуетті серіктес болуға түріктің мемлекеттік және жеке компанияларын немесе шетелдік инвесторларды көндіру жолдарын қарастыруда.
Бұл туралы Bloomberg агенттігіне "Росатомның" жобаны жүзеге асыруға жетекшілік ететін еншілес құрылымының директорлар кеңесінің төрағасы Антон Дедусенко әңгімеледі.
Онымен сұхбат Ыстамбұлдағы Nuclear Power Plants Expo & Summit салалық көрмесі аясында жазып алынған.
Дедусенконың дерегінше, "Аккуюдың" қуаты 4,8 ГВт болатын бірінші энергоблогы қазіргі кезде техникалық сынақтардан өтіп жатыр. Бірінші энергоблок 2022 жылы, кейін 2023 жылы іске қосылады деп күтілді, сол жылғы 27 сәуірде екі елдің президенттерінің қатысуымен "ресейлік ядролық отынды "Аккую" АЭС-іне жеткізудің" салтанатты рәсімі де өтті.
Алайда содан бері қолданысқа беру мерзімі кері ысырылып келеді. Енді Антон Дедусенко бірінші энергоблоктың электр энергиясын бере бастауы 2026 жылдан ерте болмайтынын ашық мәлімдеді.
Бірақ ол үшін, Дедусенконың түсіндіруінше, станция өндіретін қуатты желіге беретін жүйе 2025 жылдың соңына дейін дайын болуға тиіс.
Алайда Bloomberg жазуынша, жоба шетсіз-шексіз қиыншылықтардан бас көтере алмай жатыр. Оның ішінде қаржылық тапшылық, есепайырысулардың кешігуі, станцияға арналған қаражаттың АҚШ тарапынан бұғатталуы, Мәскеуге қатысты жаңа геосаяси тәуекелдер және басқасы бар.
Сұхбаткер Американың санкциялық қысымы қаржыландыру мен есептесуге қатысты тәсілдемелерді қайта қарауға мәжбүрлеп жатқанын мойындады. АҚШ-тың қырына ілігіп, санкцияға душар болудан қорыққан шетелдік банктер "Росатом" салатын АЭС-ке қатысты транзакция жасаудан ат-тонын ала қашатыны айтылды.
"Жоба АҚШ-тың санкцияларынан төнген қауіптерге байланысты қаржыландыру проблемаларына, бөгелістерге тап болды. Сондықтан төлемнің баламалы тәсілдері де пысықталуда. Оның арасында мысалы табиғи газ СВОП-ы бар. Сондай-ақ инвесторлармен есепайырысулар ресейлік рубльде немесе түрік лирасында жүргізілуі мүмкін", – деді Дедусенко.
Бұл ретте Ресей Түркияға 2024 жылы құбырмен және сұйытылған табиғи газ түрінде шамамен 21,5 миллиард текше метр газ жеткізген. Оның нақты құнын айту күрделі, себебі, коммерциялық құпия.
Дегенмен, Tadviser бағалауынша, 2023 жылы Түркия РФ-тан көмірсутек, негізінен мұнай мен газ сатып алу үшін шамамен 6,85 миллиард доллар төлеген.
"Росатом" түркиялық АЭС құрылысына жергілікті және шетелдік мердігерлерді де тартуда. Жабдықтар мен құрылыс материалдарының бір бөлігі де Ресейден тыс жерлерден тасылады. Егер оның бәрінің ақысын Түркия көтерсе, онда оның жұмсаған шығынын Мәскеу мұнай немесе газбен өтей алар еді.
Түркия тарихындағы алғашқы "Аккую" атом электр станциясы елдің оңтүстігінде, Мерсин провинциясында, Жерорта теңізінің жағалауында тұрғызылып жатыр. Егер "Росатом" ондағы үлесін өзгеге сата алса, онда құрылысы қайта жандануы мүмкін.
Экономикалық шолушы Патрик Сайкс (Patrick Sykes) "Росатомның" "Аккуюдағы" үлесін сатуға 2018 жылы талаптанғанын, бірақ одан түк шықпағанын еске салды. Сонда түріктің үш фирмасы – Cengiz Holding AS, Kolin Insaat Turizm Sanayi ve Ticaret AS және Kalyon Insaat Sanayi ve Ticaret AS бірігіп, станцияны сатып алу үшін консорциум құрды.
Алайда Сайкстың мәліметінше, РФ жағы тым көп сұрағандықтан мәміледен бас тартыпты.
Ресейлік "Комменсантъ" газеті: "Росатом" распродает АЭС "Аккую" атты мақаласында жазғандай, РФ содан кейін де бірнеше рет "Аккуюдан" арылудың жолдарын іздепті.
Мысалы, бертінде түріктің атом станциясындағы үлесті сату жөнінде түріктің мемлекеттік Elektrik Uretim As (EUAS) энергетикалық компаниясымен келіссөз жүргізген.
Мұны ТАСС-қа сұхбатында "Росатомның" сол кездегі және қазіргі басшысы Алексей Лихачев растады.
Баламалы сатып алушы ретінде тіпті 2019 жылы РФПИ мен Түрік егемен қоры құрған ресей-түрік қоры да қарастырылыпты.
"Коммерсантъ" дерегінше, "Росатом" түріктің тұңғыш "Аккую" атом станциясының бірінші энергоблогын Түрік Республикасының мерейлі датасына – Ұлы Жеңіс күнінің (Zafer Bayramı) 100 жылдығына орай іске қосуға тиіс болыпты.
2022 жылы Түркия "Думлупынар шайқасында түрік армиясының басқыншы-интервенттерді жеңуінің 100 жылдығын" мерекеледі. 1922 жылғы 30 тамызда Мұстафа Кемал Ататүрік бастаған түрік армиясы соғыстан әбден әлсіреген осы елді жоқ қылып, жерін өзіне қосып алуға ниеттенген грек әскерлерін және оларға көмектескен Батыс қолын күйретті. Бұл Түркияның тәуелсіздігі мен мемлекет ретінде сақталып қалуындағы тарихи бетбұрыс болатын.
Алайда Ресей өзі уәде еткендей, Түркияның осынау маңызды тарихи датасына лайықты сый-тартуын жасай алмады.
