Астана қаласында алғашқы оқу жылын аяқтаған №112 орта мектеп – «Жайлы мектеп» ұлттық жобасының алғашқы жемістерінің бірі. Мектеп директоры Қайырлы Жұмаханов сұхбат барысында жаңа ғимарат пен инфрақұрылымның оқу-тәрбие процесіне ықпалын, заманауи білім беру технологияларының қолданылуын, инклюзивті оқыту тәжірибесін, мұғалімдердің кәсіби дамуын және оқушыларға арналған психологиялық қолдау жүйесін кеңінен баяндады. Сондай-ақ мектептің алдағы даму жоспары мен басым бағыттары жайлы жоспарымен бөлісіп, білім беру сапасын арттырудағы жаңа бастамаларды таныстырды.
– Жаңа мектептің инфрақұрылымы білім сапасына қалай әсер етуде? «Жайлы мектеп» жобасы аясында салынған №112 мектептің басты ерекшеліктері қандай?
– Ең алдымен, біздің №112 мектеп елімізде іске асып жатқан «Жайлы мектеп» ұлттық жобасының бір жемісі екенін атап өтейін. Бұл жобаның арқасында небәрі екі жылда Қазақстанда 217 заманауи мектеп салынды. Мектебіміз сол жаңа форматтағы білім ордаларының бірі ретінде 2024 жылы пайдалануға беріліп, бір ауысымда шамамен мыңнан астам оқушыға орын ашып отыр. Нәтижесінде қаладағы кейбір оқу орындарының үш ауысымда оқыту мәселесі шешілді.
Жалпы, Астанада биыл ашылған жаңа мектептер бес бірдей үш ауысымды және төрт аса тығыз мектептің жүгін жеңілдетті. Яғни, бұрынғыдай сыныптарда 40 бала емес, қазір әр сыныпта баланың саны белгіленген нормаға сай, мұғалімнің әр оқушымен жеке жұмыс жасауына мүмкіндік көбейді.
Мектептің жаңа ғимараты бес қабатты, бастауыш және жоғары сынып оқушылары үшін бөлек блоктар қарастырылған. Мұның өзі оқу процесін ыңғайлы ұйымдастыруға септігін тигізеді: кіші жастағы балалар өз дербес қабат, бөлек спортзал мен ойын бұрыштарына ие болса, жоғары сыныптар өз блоктарында оқиды. Кабинеттер кең, жарық әрі заманауи жиһаздармен жабдықталған. Мектепте оқу кабинеттерінің жалпы саны көбейіп, пәндік сыныптар толық жабдықпен қамтамасыз етілгендіктен, зертханалық және тәжірибелік жұмыстарды сапалы өткізуге жағдай бар.
Сондай-ақ, қауіпсіздік шаралары күшейтілген – ғимаратқа кіреберісте турникет пен бақылау жүйесі қойылған, мектеп ішіне толық бейнебақылау орнатылған. Мұның бәрі оқушылар үшін қауіпсіз, жайлы орта қалыптастыруға бағытталған. Инфрақұрылымның мұндай жаңаруы оқу сапасына тікелей оң әсер етіп отыр: балалардың мектепте өзін еркін сезінуі, қажетті ресурстардың қолжетімді болуы олардың сабаққа қызығушылығын арттырып, үлгерімін жақсартуға мүмкіндік береді деп сенеміз.
– Мектептегі заманауи кабинеттер мен цифрлық құралдарды қолдану жайлы айтып берсеңіз. Қандай инновациялық технологиялар енгізілген?
– Біздің мектебіміз ең жаңа технологиялармен жабдықталған. Мысалы, әрбір оқу кабинеті заманауи интерактивті тақтамен қамтамасыз етілген. Мұғалімдер сабақ барысында мультимедиалық материалдар көрсетіп, цифрлық ресурстарды кеңінен пайдаланады. Информатика кабинеттерінде интернетке қосылған жаңа компьютерлер бар, оқу процесінде бағдарламалау негіздері, 3D модельдеу элементтері оқытылып жатыр. Зертханалық кабинеттерге айрықша көңіл бөлінген: физика, химия, биология, тіпті робототехника кабинеттері ең заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған. Мәселен, химия лабораториясында реактивтер мен сорғы шкафтары орнатылып, оқушылар тәжірибені қауіпсіз жағдайда жасап үйренеді. Физика кабинетінде жаңа үлгідегі өлшеу құралдары мен компьютерлік датчиктер бар, ал биология зертханасы микроскоптармен және көрнекі модельдермен қамтылған. Робототехника кабинеті Lego Education жиынтықтары, Arduino микроконтроллері сияқты құрылғылармен жабдықталып, онда оқушыларға программалау және инженерия негіздерін үйретеміз.
Мектеп бойынша жоғары жылдамдықты кең жолақты интернет жүргізілген, Wi-Fi барлық жерде қолжетімді. Бұл оқушылардың цифрлық оқу платформаларын пайдалануына мүмкіндік береді. Сабақта және үй тапсырмаларында BilimLand, DarynOnline сияқты онлайн білім беру ресурстарын қолданамыз, бейнесабақтар көруге, қосымша тапсырмалар орындауға жағдай бар.
Сондай-ақ электронды оқулықтар қоры жасақталған – кітапханамызда қағаз кітаптармен қатар сандық форматтағы әдебиеттерді де оқу үшін планшеттер мен компьютерлер қойылған. Мұғалімдер мен оқушылар электронды «Күнделік» журналын белсенді қолданады: портал арқылы әр оқушының бағалары, үй тапсырмалары мен оқу материалдары күнделікті жаңартылып отырады, бұл ақпаратқа оқушылар да, ата-аналар да онлайн қол жеткізе алады.
Жалпы айтқанда, жаңа мектептің барлық инфрақұрылымы цифрлық дәуір талаптарына сай келеді. Бұл технологиялар балалардың білімге ынтасын арттырып, ХХІ ғасыр дағдыларын меңгеруіне жол ашуда.
– Инклюзивті білім беруді қамтамасыз ету бағытында қандай шаралар қарастырылған? Ерекше білім беруді қажет ететін балаларға мектепте қандай жағдай жасалған?
– Біздің мектеп жобалау кезеңінен бастап инклюзивті орта талаптарына сай салынған. Ғимаратта мүмкіндігі шектеулі жандарға толық қолжетімділік қарастырылған – кіреберістерде пандустар орнатылған, ішкі қабаттар арасында кең лифт жұмыс істейді. Дәліздер мен есіктердің ені арбадағы балалар еркін өте алатындай, санитарлық тораптар да арнайы бейімделген. Көру немесе есту қабілеті нашар балалар үшін де кедергісіз орта құруға тырыстық: қажет жерлерде тактильді жолақтар төселіп, кабинеттердің маңдайшалары Брайль қарпімен белгіленген. Яғни, физикалық орта тұрғысынан мектеп барлық балаларды тең қабылдауға дайын.
Инклюзивті білім беру тек инфрақұрылыммен шектелмейді, маңыздысы – педагогикалық қолдау. Мектебімізде тиісті мамандар бар: екі педагог-психолог қызмет атқарады, әлеуметтік педагог және логопед-дефектолог маманы штатқа енгізілген. Бұл мамандар ерекше білім беру қажеттілігі бар балалармен жеке жұмыс жүргізіп, оларды жалпы ортаға бейімдеумен айналысады. Егер мектебімізге мұндай балалар қабылданса, алдымен ата-аналарымен бірлесіп жеке білім беру траекториясы жасалады.
Мұғалімдеріміз де инклюзивті оқыту әдістемесі бойынша арнайы курстардан өткен, ұжым ішінде «әр бала – ерекше» деген ұстаным берік орныққан. Сабақ кезінде қажет болса ерекше оқушыға жеке көмекші (тьютор) бөлінеді, тапсырмалар оның мүмкіндіктеріне қарай бейімделеді. Барлық оқушылар басқа құрбыларымен бірге бір сыныпта білім алады, ойын және іс-шараларға тең қатысады.
Сонымен бірге мектепте жалпы қамқор, түсіністік мәдениетін қалыптастыруға мән береміз: барлық сынып оқушыларына кішіпейілдік, жанашырлық құндылықтарын сіңіріп, бір-біріне қолдау көрсетуге тәрбиелейміз. Инклюзивті ортаны дамыту – мемлекетіміздің басым бағыттарының бірі, сондықтан мектебімізде «ешбір бала білімнен тыс қалмайды» деген қағиданы толық жүзеге асыруға күш салып келеміз.
– Мұғалімдердің кәсіби дамуы қалай жолға қойылған? Ұстаздар құрамының біліктілігін арттыру бағытында қандай жұмыстар жүргізілуде?
– Мұғалімдердің кәсіби деңгейі – білім сапасының кепілі. Сондықтан жаңа мектепте ұстаздардың үздіксіз кәсіби дамуына ерекше көңіл бөлудеміз. Біріншіден, мектепті жаңа ашқан кезде барлық педагогтарды заманауи жабдықтарды пайдалану бойынша оқытудан өткіздік. Интерактивті тақталар мен цифрлы платформаларды меңгеру үшін арнайы тренингтер ұйымдастырылды.
Екіншіден, әрбір жас маманға тәжірибелі ұстаз тәлімгер ретінде бекітілген. Бізде педагогикалық ынтымақтастық атмосферасы бар: әр аптаның әдістемелік отырыстарында ұстаздар бір-бірімен тиімді әдіс-тәсілдерін бөліседі, ашық сабақтар өткізіп, өзара тәжірибе алмасады. Сонымен қатар, мұғалімдеріміз қалалық, республикалық деңгейдегі біліктілікті арттыру шараларына белсене қатысады. Мәселен, биыл ақпанда Астана қаласының Әдістемелік орталығы №81 мектеп базасында «Педагогтердің үздіксіз кәсіби дамуы: өзара тәжірибе мен тиімді әдіс-тәсілдер» тақырыбында семинар өткізген болатын. Сол сияқты іс-шараларға біздің ұстаздар қатысып, әріптестерімен тәжірибе бөлісті. Көптеген мұғалімдер жаңартылған білім мазмұны аясындағы курстарды аяқтады, пәндік олимпиадаларды ұйымдастыру, критериалды бағалау жүйесі бойынша да арнайы оқудан өткендер бар.
Қазіргі таңда ұстаздарымыздың басым бөлігі – жоғары және бірінші санатты педагогтар, біразы магистр дәрежесіне ие. Әрине, жас мұғалімдер де бар, оларға біз тәлімгерлік арқылы қолдау көрсетіп, кәсіби өсулеріне жағдай жасаймыз. Ұжымда үздіксіз оқу принципі қалыптасқан деуге болады. Бұл жұмыстардың нәтижесі ретінде ұстаздарымыздың жетістіктерін атап өтуге болады: бірнеше әріптесіміз қалалық байқауларға, дебаттарға қатысып, жүлделі орындарға ие болды, бірқатары пәндік қауымдастықтардың тренері ретінде танылып келеді. Ал ең бастысы – мұғалімдердің жаңашылдыққа ұмтылысы оқыту сапасының артуына ықпал етуде. Сабақтарда заманауи әдістер мен технологияларды қолданып, кәсіби дамыған ұстаздың оқушыларға берері мол екені сөзсіз. Біз алдағы уақытта да ұстаздардың біліктілігін жүйелі түрде көтеріп, әр педагогты жаңа идеялар мен тәжірибелерге ашық болуға ынталандыра береміз.
– Оқушылардың психологиялық қауіпсіздігі қалай қамтамасыз етіледі? Мектепте ата-аналармен байланыс жүйесі қандай деңгейде?
– Оқу үлгерімі үшін балаға тек академиялық жағдай ғана емес, ең алдымен психологиялық тұрғыдан қауіпсіз, қолайлы орта қажет. Осыны басты назарда ұстаймыз. Мектепте екі білікті психолог маман жұмыс істейді, олар оқушыларға тұрақты түрде психологиялық қолдау көрсетіп отырады: бейімделу кезеңінде (әсіресе 1-сынып пен 7-сыныпта) тренингтер, ұжымдық ойындар өткізіледі, әр сыныптың әлеуметтік-психологиялық ахуалына мониторинг жасалады. Балалардың бір-бірін кемсітуі, буллинг фактілерінің алдын алу мақсатында мектебімізде арнайы жоспар бекітілген. Әр сынып жетекшісі балалармен достық қарым-қатынас туралы әңгімелер, тәрбие сағаттарын өткізеді.
Психологтар апта сайын «сенім жәшігіндегі» хаттармен жұмыс істеп, қажет жағдайда жекелей кеңес ұйымдастырады. Мектепте оқушылар үшін өзін еркін сезіну, пікірін ашық айту мүмкіндігі қарастырылған – бізге кез келген уақытта оқушы да, ата-ана да келіп мәселесін айта алады. Осындай ашық коммуникация балалардың мектепте өзін қауіпсіз сезінуіне жағдай жасайды. Әрі жоғарыда айтқанымыздай, жаңа мектеп ғимаратының кең, жарық, эстетикалық талапқа сай болуы да оқушының психологиялық күйіне жағымды әсер етеді деп ойлаймыз.
Ата-аналармен өзара байланысқа келсек, мұнда да жүйелі жұмыс жолға қойылған. Мектепте ата-аналар комитеті құрылған, оның мүшелері (әр сыныптан бір өкіл) мектеп әкімшілігімен тығыз байланыста болып, маңызды шешімдерге атсалысып отырады. Әр тоқсан сайын жалпы ата-аналар жиналысы өтеді, онда мектептің оқу нәтижелері, тәрбие жұмыстары жөнінде есеп береміз, ұсыныс-пікірлер талқыланады.
Одан бөлек, әр сынып жетекші өз сыныбының ата-аналарымен ай сайын кездесіп, балалардың жетістіктері мен қиындықтарын ортақ талқылайды. Цифрлық мүмкіндіктерді де толық пайдаланудамыз – бұрын айтқан «Күнделік» жүйесі арқылы ата-ана баласының бағаларын, сабақ кестесін, үй тапсырмасын күнделікті қарап отыра алады.
Сондай-ақ көптеген ата-аналарға қолайлы болу мақсатында әр сынып бойынша ортақ WhatsApp топтары бар, сол арқылы жедел ақпарат таратамыз. Мектептің әлеуметтік желідегі парақшалары да жұмыс істейді, онда жаңалықтар, пайдалы кеңестер мен фотосуреттерді бөлісеміз. Мысалы, жақында мектебімізде өткен спорттық-патриоттық шараның видеосын және үздік шыққан оқушылардың тізімін онлайн жариялап, ата-аналар ықыласына бөлендік. Осылайша, ата-ана мектеп өміріне барынша тартылып, баласының оқу процесін бірге қадағалауда.
Біз үшін ата-ана – оқушы – мұғалім үштігінің ынтымақтастығы өте маңызды. Сол себепті мектебімізде «ашық есік» саясатын ұстанамыз: ата-аналар кез келген уақытта мектепке келіп, баласының сабақтарына қатысып, мұғалімнен кеңес ала алады (әрине, белгіленген тәртіппен). Тіпті, кейбір ата-аналар өз мамандығы бойынша (дәрігер, инженер, т.б.) келіп, жоғары сыныптарға кәсіби бағдар беру кездесулерін өткізді – бұл да бірлескен жұмыстың бір көрінісі.
Алдағы уақытта ата-аналарға арналған тренинг-семинарлар ұйымдастыру жоспарда бар, өйткені бала тәрбиесі тек мектепте емес, үйде де жалғасады ғой. Жалпы, №112 мектепте ата-анамен байланыс біржақты бақылау түрінде емес, тең серіктестік негізінде орнатылған деп айта аламын. Мұндай ашық әрі сенімді қарым-қатынас оқушылардың жан-жақты дамуына және өзін қауіпсіз сезінуіне үлкен септігін тигізеді.
– Мектептің алдағы даму жоспары қандай? Алда қандай жобалар мен бастамаларды жүзеге асыруды көздеп отырсыздар?
– №112 мектеп – жаңадан құрылған ұжым, алдағы мақсаттарымыз өте көп. Ең әуелі, мектептің материалдық-техникалық базасын заман талабына сай үнемі жаңартып отыру жоспарда. Мысалы, келесі оқу жылында шағын инновациялық шеберхана ашпақ ниеттеміз – онда 3D принтер, лазерлік кескіш секілді құралдар қойып, оқушыларға инженерлік жобаларын жүзеге асыруға мүмкіндік бермекпіз. Робототехника бағытын да әрі қарай дамыту ойда бар: қазір үйірме деңгейінде жүргізілсе, келешекте оқу бағдарламасына кіріктірілген факультатив түрінде оқытуды жоспарлап отырмыз. Оқушыларымызды қалалық, республикалық ғылыми жобалар байқауларына, робототехника жарыстарына дайындап, жоғары нәтижелерге қол жеткізу – маңызды мақсаттарымыздың бірі.
Академиялық даму жоспарына тоқталсақ, алдағы жылдары мектебімізді бейіндік оқыту бағытында дамыту көзделген. Жоғары сыныптарда жаратылыстану-математикалық және ІТ бағытындағы тереңдетілген сыныптар ашуды ойластырып отырмыз. Мысалы, 10-11 сыныптарға Назарбаев Университетімен әріптестік арқылы арнайы математика және физика курстарын енгізу туралы келіссөз бастаймыз деген ниеттеміз. Сондай-ақ, оқушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру үшін келешекте кейбір пәндерді ағылшын тілінде оқыту элементтерін кезең-кезеңімен енгізуді қарастырып жатырмыз. Мектебіміз оқу екі тілде – қазақ және орыс тілдерінде жүргізілетін аралас мектеп болғандықтан, болашақта осы артықшылықты пайдаланып, көптілді білім беруге көшу де жоспарда бар (қазірдің өзінде №99 сияқты Жайлы мектептер екі тілде оқытатын үлгі көрсетуде).
Сонымен бірге, тәрбие және қауіпсіздік бағытында да жаңа бастамалар күтіп тұр. Келесі оқу жылынан бастап мектебімізде «Қауіпсіз мектеп» пилоттық жобасын енгізуді жоспарлап отырмыз, мұның аясында мектепке кіріп-шығуды толық электронды бақылау (оқушы картасы арқылы), төтенше жағдайға жедел әрекет ету жүйелерін орнату сияқты шаралар іске аспақ. Оқушылардың денсаулығын нығайту үшін мектеп ауласында кішігірім спорт-ойын алаңдарын жабдықтап, спорт секцияларын көбейтпекшіміз. Мәселен, қазір тек баскетбол, волейбол үйірмелері болса, келесі жылдан футбол және шахмат секцияларын ашуды көздеп отырмыз.
Айта кетейін, Мемлекет басшысының бастамасымен қолға алынған «Жайлы мектеп» жобасы шеңберінде елімізде әлі де көптеген жаңа мектептер салынбақ – 2025 жылдың өзінде республика бойынша тағы 112 жайлы мектеп ашу жоспарланған. Астана қаласында да 2025 жылы 20-дан астам мектеп ашылады деп күтілуде. Біздің мектебіміз осы үлкен білім беру реформасының алғашқы лектегі қатысушысы болғандықтан, алдағы уақытта жинаған тәжірибемізбен басқа мектептерге үлгі болып, бірге дамудың көшбасында болуға тырысамыз.
Ең бастысы – мектебіміздің стратегиялық мақсаты өзгермейді: біз әрбір оқушыға сапалы білім мен жан-жақты даму мүмкіндігін беру жолында жұмыс істейміз. Алдағы жылдары білім беру стандарттарын одан әрі жетілдіре отырып, әр баланың қабілетін ашып, әлеуетін толық жүзеге асыруына теңдей жағдай жасауды көздейміз. Мектеп ұжымы осы ортақ миссия аясында кәсібилігін арттырып, инновация мен дәстүрді ұштастыра отырып еңбек ететін болады. Болашақта біздің түлектеріміз үздік жоғары оқу орындарына түсіп, түрлі салаларда елге қызмет ететін білікті мамандар болады деп сенемін. №112 мектептің даму жолы енді ғана басталды, алда әлі көптеген жобалар мен жетістіктер бізді күтуде деп нық айта аламын.
– Әңгімеңізге рахмет! Жетістіктерін таусылмасын!
