Қазірдің өзінде Қорғаста 28 жоба пайдалануға берілсе , 40-тан астамы жүзеге асырылып жатыр.
Өткен аптада ҚР премьер-министрінің орынбасары – сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеудің Жетісу өңіріне жұмыс сапары Қорғас қаласын халықаралық деңгейдегі көп функционалды көлік-логистикалық, индустриялық-сауда және туристік орталыққа айналдыру жөніндегі стратегиялық бағытты растады.
Мұрат Нұртілеу "Қорғас – Шығыс қақпасы" еркін экономикалық аймағы мен "Қорғас" халықаралық шекара маңы ынтымақтастығы орталығының нысандарын аралап, көлік инфрақұрылымының жаңа жүктерді қабылдауға дайындығын бағалады және Қытайдың жетекші корпорациялары – China Minmetals Corporation және CITIC Construction Co. Ltd басшыларымен келіссөздер жүргізді.
Қытайдың Минметалс корпорациясымен Қорғас ауданында заманауи логистикалық хаб салу жобасы талқыланды. Бұл нысан Қазақстанның жүктерді өңдеу мүмкіндіктерін кеңейтіп, экспорттық жеткізілімдердің тиімділігін арттырып, жаңа транзиттік бағыттарды тарту үшін жағдай жасай отырып, трансконтинентальды Азия-Еуропа бағытының негізгі буынына айналуы тиіс. "CITIC Construction Co. Ltd" компаниясымен шекаралық аймақта ауылшаруашылық өнімдерін терең өңдеуге арналған индустриалды парк құру жоспары әзірленді. Бұл Қазақстанға шикізат экспортынан жоғары қосылған құны бар өнім өндіруге көшуге, Қытай және үшінші елдер нарығындағы позициясын нығайтуға, агроөнеркәсіптік секторда жаңа жеткізу тізбегін құруға мүмкіндік береді.
Осы орайда, Қытайды зерттеу орталығы "Қорғас – Шығыс қақпасы" арнайы экономикалық аймағының дамуына қатысты материалды ұсынды.
Биылғы 1 шілдеден бастап Үкіметтің № 495 қаулысымен "Қорғас – Шығыс қақпасы" АЭА-ның нысаналы индикаторлары нақты белгіленген логистикалық аймақ ретінде жаңа мәртебесі бекітілді. АЭА аумағы 5 431,5 гектарды құрайды және порт/аэрологиялық, логистикалық және индустриялық аймақтарға бөлінген. Құжатта өндірісті жедел дамыту, тиімді көлік-логистикалық және индустриялық орталықты қалыптастыру, сондай-ақ шекаралық ынтымақтастықты ынталандыру басымдықтары белгіленген. Жетісу қаласы әкімдігінің мәліметінше, қазірдің өзінде АЭА аумағында 28 жоба пайдалануға берілді, 40-тан астамы жүзеге асырылуда. Тартылған инвестиция көлемі 113,3 млрд теңгені құрады, мақұлданған жобалардың жалпы құны 682 млрд теңгеден асады. 5 мыңға дейін ұлғайту болжамымен мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылып, өнім көлемі 81,6 млрд теңгеге жетіп, салық түсімдері 9 млрд теңгеден асты.
Іске асырылған жобалардың қатарында кофе және сусындар (MacCoffee) өндірісі, 2025 жылдың наурызында АҚШ-қа экспорттауды бастай отырып, қуаттылығы жылына 100 МВт-қа дейінгі күн батареяларын шығару, жылына 60 мың тоннадан астам құрама жем өндірісі, сондай-ақ болат жабындар мен гофрленген қаңылтырлар өндірісі бар. Бұл деректер АЭА өнеркәсіптік құрамдас бөлігі тұрақты деңгейге жеткенін және аймақ тек транзиттік "құрғақ порт" болудан қалғанын көрсетеді.
Skyhansa неміс инвесторларының қатысуымен "Қорғас" ШЫХО жанында жаңа халықаралық жүк және жолаушылар әуежайын салу туралы шешім бөлек стратегиялық қадам болды. Жоба ресми түрде 2025 жылдың 26 маусымында іске қосылды. Іске асыру кезең-кезеңімен 2025-2032 жылдары жүзеге асырылады, бұл ретте әуежай жүк және жолаушылар рейсін қабылдауға және жөнелтуге бағытталады, бұл көлік бағыттарын әртараптандыруға, жүктерді жеткізу жылдамдығын арттыруға және қосылған құн есебінен экспорттық жеткізілімдердің табыстылығын арттыруға мүмкіндік береді.
Ағымдағы кезеңнің логистикалық динамикасы рекордтық көрсеткіштерді көрсетеді. 2025 жылдың қаңтар-маусым айларында Қытайдың "Қорғас" бақылау-өткізу пункті арқылы 22,255 млн тонна импорттық және экспорттық жүк өтті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 4,3%-ға артық. Шыңжаңдағы барлық бақылау-өткізу бекеттері арасында бірінші орын алды. Бұл ретте автокөлік ағынының ұлғаюы және Қытайдың көкөністері мен жемістерінің Қорғас арқылы экспорттау көлемінің ұлғаюы байқалады – бірінші жартыжылдықта 307 мың тонна. Қазақстан тарапынан "құрғақ порттың" негізгі буыны болып табылатын Алтынкөл стансасы бес айда 6,5 миллион тонна жүкті өңдеді (+ 22% ж/ж). Бірінші тоқсанда Қорғас станциясы арқылы 2 375 жүк пойызы (+ 28,5%) және 3,336 миллион тонна жүк (+ 26%) өтіп, осы кезеңдегі рекордтық көрсеткішке айналды. Жыл басында Қазақстан мен Қытай 2025 жылға арналған екіжақты теміржол тасымалының жоспарын 33 млн тонна – Қазақстаннан Қытайға 20,639 млн тонна және қарама-қарсы бағытта 12,361 млн тонна көлемінде келісілді, бұл жоғары мақсатты өткізу дәлізін анықтайды. 2025 жылы "Қорғас" ШЫХО сауда және туризм саласында сапалы секіріс жасады. Мұнда келушілерге қызмет көрсетуді толық цифрландыру аяқталды, соның ішінде бақылаудан өту, жүкті түсіру және қабылдау шекарадан өту уақытын едәуір қысқартуға мүмкіндік берді. Қытай тарапынан 2025 жылдың қаңтар-мамыр айларында 3,893 миллион сапар тіркелді (+87,2% жыл/жыл), бұл шекаралық туризмнің қалпына келуі мен өсуін көрсетеді. Бұл Қытайдағы Қазақстанның Туризм жылдарына және елдер арасындағы визасыз режимге сәйкес келді, бұл туристер мен сатып алушылардың өзара ағынын арттырды.
Бірінші жартыжылдықтағы Алтынкөл/Қорғас жұбы арқылы жүк тасымалының жалпы құны туралы нақты деректер ресми түрде жарияланбағанымен, ауқымды бағалау үшін Қорғасты қоса алғанда, Шыңжаңның төрт интеграцияланған кеден аймағының сыртқы сауда көлемі 96,11 миллиард юань (2020 жылдың бірінші жартысында +1,9%) болғанын ескеруге болады.
Осы факторларды біріктіре отырып, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев талай рет айтқан "Қорғастың" Қытаймен саудадағы негізгі "Орталық Азияға шығатын қақпа" мәртебесін нығайтып отырғанын көрсетеді. АЭА өндірістік әлеуетінің өсуі, жүк айналымының рекордтық көрсеткіштері, авиациялық құрамдас бөлікті іске қосу және сауда және туризм инфрақұрылымын цифрландыру Қазақстанға еуразиялық логистика мен сыртқы саудада ұзақ мерзімді бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз ететін транзиттік, индустриялық және инвестициялық орталық ретінде Жетісу өңірінің дамуындағы жаңа кезеңді құрайды.
Қазақстан мен Орталық Азия үшін Қорғастың геоэкономикалық маңыздылығы стандартты жүк айналымы немесе инвестициялық көрсеткіштер шеңберінен шығады – бұл бірнеше өңірдің көлік, өнеркәсіп, сауда және туристік мүдделері тоғысатын халықаралық интеграцияның тұтас хабының қалыптасуы. Қорғас – жай шекаралық нүкте емес, "Бір белдеу – бір жол" бастамасына салынған және теңіз және құрлық дәліздері арасындағы жүк ағындарын қайта бөлуге мүмкіндік беретін Транскаспий халықаралық көлік бағытымен байланыстырылған еуразиялық көлік архитектурасының негізгі элементі. Жоғары технологиялық "құрғақ порттың", қуатты Алтынкөл теміржол вокзалының, қарқынды дамып келе жатқан жол-көлік инфрақұрылымының және жақын болашақта халықаралық әуежайдың бір жерде болуы Қытай мен Қазақстан арасында ғана емес, сонымен қатар Ресей, Парсы шығанағы елдері, Еуропа және Түркия бағыттарында жүктерді өңдеуге қабілетті бірегей мультимодальды логистикалық платформаны құрайды.
Азық-түлік өнімдерін қайта өңдеуден жаңартылатын энергия көздерін өндіруге дейін әртараптандырумен АЭА өнеркәсіптік құрамдас бөлігі аймақты өсудің тәуелсіз көзімен қамтамасыз етеді, шикізат экспортына тәуелділікті азайтады және ел ішінде құн тізбегінің қалыптасуын ынталандырады. ШЫХО-ның шекаралық сауда және туристік аймағы B2C сегменті мен электронды коммерцияны нығайтып, Қорғасты транзиттік ғана емес, сонымен қатар жаппай тұтыну нарығының "шлюзіне" айналдырады. Орталық Азия үшін Қорғас логистикалық бағыттарды жаһандық қайта құрылымдау аясында көліктік, өндірістік және сервистік құрамдастардың интеграциясы тұрақты даму мен жоғары бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін кешенді даму үлгісіне айналуда.
Қазақстан Қорғастағы жобаларды ілгерілету арқылы аймақтағы жетекші транзиттік және инвестициялық хаб ретіндегі рөлін тиімді қамтамасыз етіп, еуразиялық саудадағы ықпалын күшейтіп, сыртқы экономикалық саясаттың қосымша құралын алуда. Жетісу өңірі үшін бұл үдеріс өнеркәсіп өнімі мен халықты жұмыспен қамтуды ұлғайту ғана емес, сонымен бірге ұлттық экономикалық қауіпсіздікке және еліміздің халықаралық аренадағы стратегиялық жағдайына тікелей әсер ететін ұзақ мерзімді капиталды, технологияны және адам ресурстарын тарту орталықтарының біріне айналуды білдіреді.
