Алтын-Емел ұлттық паркіндегі тастардан бұрын ғылыми тұрғыда зерттелмеген жаңа бейнелер табылды.

Алматы облысындағы Алтын-Емел ұлттық паркі – Қазақстандағы ең ерекше табиғи әрі тарихи нысандардың бірі. Мұнда тек сұлулығымен таңдай қақтырған көркем ландшафт қана емес, сонымен бірге мыңдаған жылдық тарихы бар жартас суреттері де сақталған. Жақында осы паркте жұмыс істеген "Петроглифтерді іздеушілер" қорының еріктілері бұрын ғылыми тұрғыда зерттелмеген жаңа бейнелерді анықтады. Бұл жаңалық археология саласындағы маңызды жетістіктердің бірі болып отыр.

Суреттер Танбалытас деп аталатын петроглифтер шоғырының аумағынан табылған. Қазақстанда осындай атаумен белгілі шамамен отыздай нысан бар, алайда Алтын-Емелдегі кешен ауқымы мен тарихи маңызы жағынан өзгелерінен ерекшеленеді. Ғалымдардың бағалауынша, мұнда мыңнан астам жартас суреті бар. Олардың кейбірі адамзат мәдениетінің ең ежелгі кезеңдерін бейнелейді. Бұл суреттер қола дәуіріне (б.з.д. ІІІ–І мыңжылдықтар) тән көріністерден бастап, XVIII–XIX ғасырлардағы этнографиялық белгілерге дейінгі кезеңді қамтиды.

Ұлттық парк қызметкерлері тарихи мұраны сыртқы қол сұғушылықтан қорғау мақсатында ұзақ жылдар бойы жүйелі жұмыс жүргізіп келеді. Сол еңбектің нәтижесінде вандализм әрекеттеріне жол берілмей, жартас беттеріндегі дара өрнектер табиғи күйінде сақталған.

Оқи отырыңыз: "Ұлытау" табиғи паркінде таңбалы тастар қирап, белгі тастар жоғалған

Қазіргі уақытта табылған петроглифтер тек фотоға түсірілумен шектелмейді. Оларды зерттеу үшін заманауи технологиялар қолданылмақ. "Қоғам үшін технологиялар" орталығы Қазақстан-Британ техникалық университетімен бірлесіп, жаңа жасанды интеллект құралын әзірледі. Бұл модель жартас бетіндегі бейнелерді цифрлық форматқа дәл әрі жедел түсіріп, ғалымдарға бұрын қолжетімсіз болған көптеген мәліметті талдауға мүмкіндік береді.

Жасанды интеллект петроглифтердің нақты координаттарын анықтап қана қоймай, әр суреттің тарихи кезеңге қатысын салыстырмалы түрде талдап, деректерді бірыңғай қорда жүйелейді. Осылайша Қазақстандағы петроглифтерді цифрлық есепке алу жаңа деңгейге көтерілмек.

Бұл технологиямен таныстыру мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдеріне арналған арнайы баспасөз туры ұйымдастырылды. Қатысушылар Шолақ тауларының шатқалдарын аралап, Танбалытастағы ең әсерлі жартас суреттерін өз көзімен көрді. Экспедиция барысында петроглифтердің мазмұны, олардың сюжеттері мен мәдени мәні туралы кең көлемді ақпарат ұсынылды. Журналистер табиғат пен тарихтың үйлескен біртұтас көрінісін тамашалады.

Аталған бастаманың әлеуметтік маңызы да зор. Yandex Qazaqstan басшысы Тимур Шалекенов компанияның жасанды интеллектіні тек бизнес үдерістерде ғана емес, қоғамға пайда әкелетін жобаларда да тиімді қолдана алатынын атап өтті.

"Бұл бастаманың әлеуметтік маңызы зор. Біз Yandex Qazaqstan компаниясында жасанды интеллектіні тек бизнес үдерістерде ғана емес, қоғамға пайда әкелетін жобаларда да тиімді қолдана аламыз. Бұл технология қар барыстарын бақылау, жедел жәрдем қызметін оңтайландыру, ерекше қажеттіліктері бар адамдарға цифрлық қолжетімділікті арттыру сияқты бағыттарда өз тиімділігін дәлелдеді. Енді осы тәжірибені Қазақстанның мәдени мұрасын сақтауға бағыттап отырмыз", – деді ол.

Оқи отырыңыз: Медеу, Шымбұлақ, Аюсай, Түрген шатқалы: Іле Алатауы туризмі қалай дамып жатыр? Фоторептортаж

Өз кезегінде "Петроглифтерді іздеушілер" қорының атқарушы директоры Ольга Гумирова да жобаның ғылыми маңызын ерекше атап өтті. Оның айтуынша, мұндай технологиялар адами фактордан туындайтын қателіктерді айтарлықтай азайтып, зерттеу үдерісін жеделдетеді.

"Біздің жобамыздың ғылыми маңызы өте жоғары. Мұндай технологиялар адами фактордан туындайтын қателіктерді айтарлықтай азайтып, зерттеу үдерісін жеделдетеді. Сонымен қатар әрбір петроглифтің сипаттамасы, орналасқан жері мен мазмұны туралы толық электрондық база қалыптасады. Бұл Қазақстандағы петроглифтерді жүйелі түрде зерттеуге, әр кешеннің өзара байланысын айқындауға және олардың тарихи контекстін тереңірек ашуға мүмкіндік береді, – деді ол.

Қазіргі таңда Алтын-Емел ұлттық паркінің аумағында Танбалытас, Қараеспе, Тайғақ, Теректі және ішінара Қызылауыз шатқалдарында орналасқан бірнеше петроглиф кешені бар.

Бұл кешендер – тек суреттер жиынтығы ғана емес, адамзат тарихының әр дәуірінде қалыптасқан дүниетаным мен сенімнің көрінісі. Олардың ішінде аңшылық көріністер, жануарлар бейнесі, арбалар, күн құдайын бейнелейтін көне таңбалар және ортағасырлық будда жазбалары кездеседі. Ғалымдар барлық петроглифтерді бір-бірімен логикалық тұрғыдан байланысқан үлкен мәдени жүйенің бөлшегі деп есептейді.