Күні кеше кеншілер күні аталып өтті. Иә, кенші деген кезде алдымен көмір өндірушілер ойымызға түседі. Бірақ бұл мереке күн сайын жүздеген метр жер астына түсіп кеннің басқа түрін өндірушілерге де жат емес. Әріптесім Елдос Есенбол Жезқазған өңіріндегі сондай кеніштің біріне барып, бізге мәлім және бәймәлім жұмыспен танысып қайтты.
Елдос Есенбол, тілші:
Бұрын батырлардың 5 қаруы болғанын білеміз ғой. Егер кеншілерді бүгінгінің батыры деп алсақ олардың да үнемі өзімен алып жүретін 5 түрлі құралы бар. Қорғаныш каскасы, жарық шамы, көзілдірік, респератор және төтенше жағдай бола қалса дем алатын мынадай құрылғы. Осылай сақадай сай болып кеншілер жер астына түседі.Шахтерлардың ізімен арнайы лифт арқылы біз де «Жомарт» кешіне түстік.
Біз қазір шамамен 600 метр тереңдіктеміз. Бірақ бұл тек бер жағы дейді кеншілер. Қазір соны көреміз.
Жер астында кеншілер МИНКА деп аталатын осындай көлікпен жүреді. Оған отырып мыс кенін өндірушілерге қарай бет алдық.
Жер астында жүргенде мынадай бір қызықты байқадық. Кей аймақтар қатты суық, тоңдық. Ал кей жерлерде шып-шып терледік. Сөйтіп кеншілерден сұрадық. Сөйтсек бұл да бір табиғаттың тылсым сыры екен. Яғни ыстық жерлерде табиғи түзілістер жүріп жатыр. Демек кен пісіп жатыр деген сөз. Содан кейін сол аумақтарда ауа температурасы жоғары болады.
Әкімжан Әбдіғаниев, бұрғылаушы:
Бұрғылау 3 функциядан тұрады. 380 вольтпен жұмыс істейді. Бірінші бұрғылап одан клейін атып үшінші функция болтын бұрап саламыз. 1 болт 13 тонна салмақты ұстайды. 8 амплуа атамыз күніне.
Шахтада 24 сағат бойы жұмыс тоқтамайды. 8 сағаттан үш ауысым еңбек етеді. Әуелі жұмыс осылай төбені бекітуден басталады.
Әрі қарай кен жарына осындай саңылаулар бұрғыланады. Кейін осында жарылғыш зат қойылады.
Арман Сыздықов, бұрғылаушы:
Жомарт кенішінде 10 жыл болды істеп жатқаныма. Мынау қондырғыда үшінші жылға кетті бурильщик болып жүргеніме. Бұған дейін помощник бурильщика болдым. Әйелім де осы салады жұмыс істейді.
Бір қарағанда кәдімгі қара тастан еш айырмашылығы жоқ мыс шикізатын осындай алып техникалар жер бетіне шығарады.
Айдос Әбенов, «Жомарт» кенішінің бас механигі:
Жер қойнауынан шыққан пайдалы қазбаны самосвалға өзін-өзі аударатын мәшинеге тиеп шаң-тозаңы көп жерден алып шығады бұл машина. Батерейкамен жұмыс істейді бұл машина. Тоқпен жұмыс істейді. Көмірқышқыл газын шығаратын дизельдік қондырғысы жоқ бұл жерде.
Саят Бакиров, «Қазақмыс» ЖШС өндіріс жөніндегі басқарма төрағасының орынбасары:
Болашақта Батыс Сарыоба, Қыпшақбай кеніштері іске қосылады. Ол кеніштің енді болашағы бар. 180 миллион тауарлық кен қоры бар. Технология мен экономика жағынан өндіруге тиімді. Ол кеніш жылына 2,700 кен қорын өндіреді. Болашақта біздің бағдарлама бойынша 6 миллионға дейін 2030 жылға көтеру керекпіз.
Ал дәл осы «Жомарт» кенішінде шамамен 100 миллион тонна мыс қоры бар. Болжам бойынша шахта 2042 жылға дейін жұмыс істеуі керек.
Елдос Есенбол
