Өткен аптада елімізге мемлекеттік сапармен Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпин келді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ҚХР Төрағасының кортежін өзі күтіп алды. Мәртебелі мейманның құрметіне Қазақстан Республикасы Әуе қорғанысы күштерінің ұшақтары Президент сарайының алдынан Қытай туымен түстес қызыл, сары жолақ із қалдырып, ұшып өтті, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Стратегиялық серіктестік сатысы
ҚХР – Қазақстанның басты стратегиялық серіктесінің бірі. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап саяси-экономикалық бастамаларға қолдау білдіріп, халықаралық қатынастағы тілеулес елге айналды. Дипломатиялық қарым-қатынас орнаған 1992 жылдан бері көптеген құжатқа қол қойылды: 1995 жылы Қытай үкіметі ядролық держава ретінде Қазақстан қауіпсіздігіне кепілдік берсе, 1999 жылы екі мемлекет арасындағы шекара мәселесі толығымен шешілді. Кейін «Шанхай бестігі» шеңберінде қорғаныс саласындағы келісімдер, шекаралық аймақтағы қарулы күштерді өзара қысқарту туралы мәмілелер нәтиже бергені мәлім.
Бүгінде еларалық байланыста экономикалық өсімнің салмағы басым. Сауда және интеграция министрлігінің мәліметінше, өткен жылы Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда айналымы 30,1 млрд АҚШ доллары көлемінде болды. Алыс-берістің үлес салмағы шамалас: экспорт – 14,8 млрд АҚШ доллары; импорт – 15,1 млрд АҚШ доллары.
Қол қойылған құжаттар
Сапар аясында бірқатар партияаралық, мемлекетаралық, ведомствоаралық және коммерциялық құжатқа қол қойылды. Атап айтқанда, «Amanat» партиясы» қоғамдық бірлестігі мен Қытай Коммунистік партиясы арасындағы алмасу және ынтымақтастық туралы меморандум, Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Қытай Халық Республикасының Үкіметі арасындағы Сауда-экономикалық ынтымақтастық бағдарламасын іске асыру жөніндегі жол картасы мен Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Қытай Халық Республикасының Үкіметі арасындағы техникалық-экономикалық ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
Екі елдің президенттері қол қойған құжаттардың қатарында – Қазақстан Республикасының Көлік министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Реформалар және даму мемлекеттік комитеті арасындағы Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы трансшекаралық теміржолды кеңейту жөніндегі өзара түсіністік, Қазақстан Республикасының Көлік министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Көлік министрлігі арасындағы инновациялық технологиялар мен ақпараттық жүйелер саласында және халықаралық автомобиль тасымалдарына рұқсат беру жүйесін құру туралы өзара түсіністік пен ынтымақтастық және Қазақстан Республикасының Көлік министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Коммерция министрлігі арасындағы инфрақұрылым және инженерлік құрылыс саласындағы ынтымақтастықты дамытуды ілгерілету жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандумдар да бар.
Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Коммерция министрлігі арасындағы таза энергетикалық технологияларда қолданылатын стратегиялық маңызды пайдалы қазбалар саласындағы ынтымақтастықты нығайту жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандум; Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Білім министрлігі арасындағы қытай тілін оқыту саласындағы ынтымақтастық туралы келісім; Еуразия ұлттық университеті мен Тянцзинь кәсіптік институты арасындағы Лу Бань шеберханасын бірігіп құру туралы өзара түсіністік туралы меморандум; Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Бас кеден басқармасы арасындағы Қазақстан Республикасынан Қытай Халық Республикасына сою үшін экспортталатын мүйізді ірі қара малға қойылатын ветеринариялық талаптар және жануарлар саулығын қорғау туралы хаттама; Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Бас кеден басқармасы арасындағы өзара жеткізілетін тауарларды бақылау және қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық мәселелері бойынша өзара түсіністік туралы меморандум; Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі мен Қытай Ұлттық ғарыш әкімшілігі арасындағы Халықаралық Ғылыми Ай Станциясы бойынша ынтымақтастық пен өзара түсіністік туралы меморандум; Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Радио және телевизия істері жөніндегі Бас мемлекет басқармасы арасындағы радиохабар тарату және телевизия саласындағы ынтымақтастық туралы меморандум; Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы «Қазақстан Республикасы Президентінің телерадиокешені» ШЖҚ РМК мен Қытай медиакорпорациясы (China Media Group) арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қойылды.
Мемлекеттік сапар аясында қол қойылған құжаттардың қатарында – Қазақстан Республикасының Көлік министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Реформалар және даму мемлекеттік комитеті арасындағы Транскаспий халықаралық көлік бағытында жүк тасымалдауды арттыруға және дамытуға арналған ынтымақтастықтың жұмыс тетігін құру бойынша өзара түсіністік; Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Нарықты реттеу бойынша мемлекеттік басқармасы арасында сәйкестікті бағалау саласындағы ынтымақтастық мәселелері бойынша өзара түсіністік; Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Өнеркәсіп және ақпараттық технологиялар министрлігі арасындағы ынтымақтастық; Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Халықаралық даму саласы бойынша мемлекеттік агенттігі арасында өзара түсіністік және жоғары технологиялар саласындағы жобаларды ілгерілету; Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен Қытайдың Халық банкі арасындағы Цифрлық валюта саласындағы өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы меморандум; Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросы мен Қытай Халық Республикасының Ұлттық статистика бюросы арасында статистика саласындағы ынтымақтастық аясында өзара түсіністік; Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Қытай медиакорпорациясы (China Media Group) арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум; Қазақстан Республикасының Туризм және спорт министрлігі мен Қытай медиакорпорациясы (China Media Group) арасындағы ынтымақтастық; Қазақстан Республикасы Президенті Іс басқармасының «Қазақстан Республикасы Президентінің телерадиокешені» шаруашылық жүргізу құқығындағы РМК мен «Жэньминь Жибао» арасындағы өзара түсіністік және ынтымақтастық; «Астана» халықаралық қаржы орталығы мен Қытай медиакорпорациясы (China Media Group) арасындағы өзара түсіністік туралы меморандумдар да бар. Сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Қазақстан Республикасының Ғылым академиясы мен Шэньчжэнь университеті арасында бірлескен зертханалар құруда ынтымақтастық, «Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті» КеАҚ пен Қытайдың ауыл шаруашылығы университеті, Dayu Irrigation Group Co., Ltd компаниясы арасындағы шөлейтті аймақтарда суды тиімді пайдалану жөніндегі Қазақстан-Қытай халықаралық зертханасын құру, «Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті» КеАҚ пен Қытай Халық Республикасының Ланьчжоу университеті арасындағы Қазақстан-Қытай ақылды ауыл шаруашылығы орталығын бірлесе құру, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен Қытай Халық Республикасының Солтүстік-Батыс политехникалық университеті арасындағы микроспутник арқылы ғылыми зерттеулер және таланттарды тәрбиелеу саласындағы өзара түсіністік туралы келісімдерге келді.
Басқосу барысында С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті, М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті, Шәкәрім университеті мен Қытайдың ауыл шаруашылығы және орман технологиясына маманданған Солтүстік-Батыс университеті арасындағы Қазақстан-Қытай ауыл шаруашылығы ғылымы және білім беру орталығын бірлесе құру туралы келісім; Қазақстандағы сапаны тестілеу зертханаларын жабдықтау жөніндегі жобаны жүзеге асыруға көмек көрсету туралы келісімшарт және Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі мен Қытайдың CNPC компаниясы арасындағы энергетика саласына қатысты стратегиялық жобалар бойынша ынтымақтастықты одан әрі тереңдету туралы негіздемелік келісімге де қол қойылды.
Жалпы, келіссөздер қорытындысы бойынша 30-дан аса маңызды құжатқа қол қойылды.
Сондай-ақ, саясаттанушы Досым Сәтпаев Қытайдың Қазақстанға деген қызығушылығының артуына тағы бір себеп барын айтты.
Сәтпаевтың пікірінше, Таяу Шығыстағы шиеленістің аясында Қытай Қазақстаннан мұнай жеткізу көлемін арттыруға мүдделі болуы мүмкін. Ол қазіргі таңда Иран Қытай үшін ең ірі мұнай жеткізушілердің бірі екенін еске салды: биыл көктемде Ираннан Қытайға тәулігіне 1,91 млн баррель мұнай тасымалданған.
– Иран мен Израиль арасындағы қақтығыс өршіп жатқанда, Израильдің Иранның мұнай-газ инфрақұрылымына соққы беруі мүмкін бе деген мәселе туындайды. Әзірге ондай әрекет болған жоқ, себебі мұндай соққы АҚШ тарапынан қолдау таба қоймас еді — Трамп әкімшілігінің кезінде мұнай бағасының төмен болуы стратегиялық мақсаттардың бірі болатын. Бірақ жағдай ушыға түссе, әсіресе Иран Ормуз бұғазын жауып тастауға шешім қабылдаса, онда Қазақстан Қытай үшін мұнай жеткізу тұрғысынан анағұрлым тартымды бола түсуі мүмкін. Қазір бұл жеткізілім көлемі көп емес. Сондықтан да Си Цзиньпиннің Қазақстанға жасайтын алдағы сапары Таяу Шығыста соғыс басталған тұста жаңа мағынаға ие болуы ықтимал, – дейді Досым Сәтпаев.
