Израиль Иранға тарихтағы ең ірі шабуылды бастады. Басты мақсаты – парсы еліндегі ядролық нысандарды жою. Бірақ бұған көнетін Иран жоқ. Жаңа қақтығыс неден және қалай басталды? Түбі неге апарады?

13 маусымда Израиль «Өр арыстан» операциясын бастады. Бір мезетте көкке көтерілген 200 атқыш ұшағы соққылар жасады. Шабуылға «Тегеран ядролық бомба жасауға жақын» деген хабар сылтау болған. Ә дегенде парсы елінің ядролық бағдарламасымен байланысы бар жүзден астам нысан талқандалды. Ислам төңкерісі сақшылары корпусының жоғары шенділері мен бірнеше ядролық сала ғалымы қаза тапқан. Израиль президенті: «Басқа амалымыз қалмады», – деп ақталды.

Ицхак Герцог, Израиль президенті:

- Иран уранды байытып, бомба жасағалы отыр. Біз жауларымыздың ядролық әлеуетін тез арада құртуымыз қажет. Иранның ядролық бағдарламасынан құтылуымыз керек, өйткені келіссөздерден түк шықпайды. Олар бізбен сөйлесе отырып, өтірік айтады.

Иран Кум қаласының маңындағы Джамкаран мешітінің үстіне қызыл туды қадады. Бұл «кек қайтарамыз» деген белгі. Тегеран Израильдің әскери нысандары мен тұрғын үйлерін баллистикалық зымырандармен атқылады. Иран бейбіт мақсатта уран байыта алатынын айтады. АҚШ пен Израиль: «Ядролық бағдарламаны толық шектеу керек», – дейді. Бірақ парсылар бұған көнбейді. Олардың талабы – америкалық санкцияларды толық алдырып тастау. Израиль Иранға шабуыл бастағаннан кейін келіссөздердің бесінші кезеңі өтпей қалды. Wall Street Journal: «Израиль Иранға әлі 2 апта шабуыл жасайды», – деп жазды.

Негар Мортазави, халықаралық саясат орталығының аға қызметкері:

- Израильдің шабуылдарды бастаудағы мақсаты – Иран мен АҚШ арасындағы келіссөздерді болдырмау. Менің ойымша, ирандықтар келіссөздер үстелінен кетпеуі керек. Шындығында, олар келіссөздер бөлмесін АҚШ-қа көбірек қысым көрсету үшін пайдалануы қажет.

Сарапшылар: «Басты себеп – Дональд Трамп әкімшілігінің жаңа ядролық келісімге келудегі сәтсіздігі», – дейді. Трамп Обаманың кезінде жасалған мәмілені өз қолымен бұзды. Тағы бір себеп Биньямин Нетаньяху соғысты жалғастыру арқылы билігін сақтап, өз еліндегі соттан жалтарып отыр. Израильде де, Иранда да радикалдар бар. Олар бейбітшілікті қаламайды. Оларға жағдайды ушықтыру, қақтығыс тиімді.

Бұл соғыстың салдары қандай? Иран мен Израильдің аумағы шектеспейді. Сондықтан зымыран және дрон қақтығысы жалғаспақ. Ең үлкен қауіп Иран әлемдік мұнайдың басты дәлізі – Ормуз бұғазын жауып тастауы мүмкін. Бұдан мұнай қымбаттап, ғаламдық энергетикалық дағдарыс және тапшылық туындайды. Мұндай сценарий Қытай, Еуропа, Үндістан мен АҚШ үшін тиімсіз. Жанармай қымбаттаса, Трамптың рейтингісі бірден құлдырайды. Халықаралық сарапшылардың болжамы осындай.

Авторлары: Ернат Рахметолла, Ербол Даиров