Ресей мен Украина арасындағы шиеленіс қашан шешіледі?
Қазір көпті алаңдатқан мәселе осы. 16 мамырда Ыстамбұлдағы кездесуден кейін екі жақ мыңға мың формуласы бойынша тұтқын алмасты.
Бірақ қос тараптың келісімі одан әрі аспады. Ресей мен Украина бітімге келуі үшін осы күнге дейін қандай дипломатиялық қадам жасалды?
Украинадағы қарулы қақтығыстардың басталғанына биыл міне үш жыл болды.
Бірақ шиеленісті реттеуге бетбұрыс тек 2025 жылдың ақпан айында, АҚШ-та билікке Дональд Трамп келгеннен кейін жасалды.
Ақ үй басшысы ең алдымен Президент Владимир Путинмен телефон арқылы сөйлесті. Келесі күні Мәскеуде Украинаның қатысуынсыз бейбіт келіссөздер басталды. Сарапшылар Америка президенті бұл қадам арқылы ресми Киевке ескерту жасады" деп санайды. Ал Мәскеу үшін дипломатиялық жеңіс болды. Осы мәселе Президент Владимир Зеленскийдің титығына тиді ме, әйтеуір Құрама Штаттарына барған кезінде ол «Америка тарабы сыртқы ықпалдардың жетегінде кетті» деген уәж айтты. Сөйтіп, Дональд Трамппен кездесуінің соңы дауға ұласып, Украина Президенті Ақ үйден кетіп қалған еді.
Дональд Трамп, АҚШ Президенті:
- Егер мен бір елдің сөзін көбірек сөйлеп кетсем, ымыраға келу мүмкін болмас еді. Путин жайлы жағымсыз пікір айтып алып, оны қалай мәмілеге шақырамын? Мен Путиннің де, ешкімнің де сөзін сөйлеп жатқан жоқпын. Мен үшін АҚШ бірінші орында. Мен әлемнің сөзін сөйлеймін. Зеленскийдің жек көру сезімін өздеріңіз де көріп отырсыздар. Оны түсінемін. Бірақ жек көрумен келісімге келу мүмкін емес. Олар да Зеленскийді ұнатып тұрған жоқ. Мен бұл мәселені шешкім келеді. Еуропа үшін шешкім келеді. Менің қатал болғанымды қалайсыз ба? Мен қаһарлы бола аламын, болғанда қандай. Бірақ ол ымыраға келуге еш көмектеспейді.
Осы кезде АҚШ Украинаға әскери көмекті тоқтатты. Ал Киевтің күші өзінен әлдеқайда басым жаумен жалғыз алысуға жетпейтіні айтпаса да түсінікті. Сондықтан көп ұзамай Президент Владимир Зеленскийге райынан қайтуына тура келді.
Сауд Арабиясының араағайындығымен Ресей мен Украина делегацияларының арасында бірнеше келіссөз өтті. Нәтижесінде қос тарап Қара теңізде оқ атпауға және энергетикалық инфрақұрылымға соққы жасамауға келісті.
Вашингтон мен Мәскеу арасындағы негізгі келіссөзді Дональд Трамптың арнайы өкілі Стив Уиткофф жүргізді. Ол Владимир Путинмен жабық есік жағдайында 4 рет кездесті. Тіпті Ресей Президентімен жақсы қарым-қатынас та орнатты.
Ватикан
Сарапшылардың пікірінше, Президент Дональд Трамп жаһанда бейбітшілік орнатушы, бітімгер, әрі көшбасшы ретінде танылғысы келеді. Сондықтан қандай да бір келісімге тезірек қол жеткізуге ниетті, дейді. Мұны жуырда АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубионың мәлімдемесінен де аңғаруға болады. Ол тараптарға Вашингтонның төзімі таусыла бастағанын ескертті.
Марко Рубио, АҚШ-тың Мемлекеттік хатшысы:
- Бұл келіссөзді апта немесе айлар бойы жалғастырудың мәні жоқ. Біз бұл мәселені тез арада реттеуге ниеттіміз. Егер осылай созыла беретін болса, келіссөздерді әрі қарай жалғастырмаймыз. Өйткені бізде басқа да шешетін мәселеміз шаш етектен. Соларға көңіл бөлуіміз керек.
Дональд Трамп өзін бітімгер ретінде көрсеткісі келгенімен, экономикалық пайдасын да қалт жіберген жоқ. Келіссөзге араласу арқылы Украинаның сирек минералды ресурстарын бірлесіп өндіру бойынша келісімге қол жеткізді. Билікке келгенде Ақ үй басшысы шиеленісті 1-2 күнде реттеймін деген еді. Бірақ онысы АҚШ Президенті ойлағандай болмай шықты. Арада тек 3 ай өткен соң жауласқан екі жақтың өкілдері бір үстел басында Ыстамбұлда кездесті.
Владимир Путин, РФ Президенті:
- 2022 жылы келіссөзді тоқтатқан біз емес. Мұндай әреткетке Украина барды. Соған қарамастан, Киевке сол кезде үзілген диалогты қайта бастауды ұсынамыз. Ерекше атап өткім келеді, ешқандай алдын ала шарт қойылмауы керек.
Үш жылдан кейін алғаш рет бетпе-бет өткен бұл кездесуден соң екі жақ мыңға мың формуласы бойынша тұтқын алмасты.
Бірақ қос тараптың келісімі одан әрі аспады. Ыстамбұлға Владимир Зеленский келгенімен Владимир Путин төбе көрсеткен жоқ.
Бұл жолы Ресей мен Украина бітімге келе ме, жоқ па белгісіз. Өйткені тараптардың мүддесі әртүрлі. Бірі бейбітшілікті, ал енді бірі жеңісті қаласа, үшіншісі тиімді келісімге қол жеткізуге ниетті.
Зайнұр Байжігіт
