АҚШ-тың мемлекеттік қарызы 1 жылда 2 триллион долларға өсіп, 37 триллион доллардан асты. Мұхиттың арғы жағындағы алып мемлекеттің берешегі былтыр қарашада $36 триллион болатын. Ал, алдағы жыл басында тағы 1 триллион долларға өсуі мүмкін . Бұл жаһандық экономиканы айналып өтпейтіні анық. Себебі не? Салдары қандай?
АҚШ экономикасы дефолтқа ұшырамай ма деген қауіп бар. Мұның қаупі — жаһан экономикасына тікелей әсер етеді.
Доллардың жайы не болмақ?
Жалпы АҚШ тарихында 1939 жылы мемлекеттің қарызы $45 млрд доллар болған. Бұл сол заманға сай шекті сома. Содан бері көрсеткіш 800 мәрте өскен. АҚШ Конгресі зерттеу қызметінің дерегі осындай.
Ал, қазір елде шатдаун. Шатдаунның тікелей әсері болмаса да, үкімет кейбір төлемдерді кешіктіруі мүмкін. Бұл инвесторлардың сеніміне кері әсер етеді. Сонымен қатар, Конгресс қарыз шегін өсірмесе, үкімет жаңа қарыз ала алмайды, ал бұл қарыз бойынша міндеттемелерді орындауды тоқтатуға әкелуі мүмкін. Яғни дефолт қаупі артады. Американың қарызы ұлғайып, шын мәнінде дефолтқа ұшырайтын болса, ол жаһан экономикасына айтарлықтай әсер етеді. Бұл экономиканың құлдырауын, шикізатқа сұраныстың төмендеуін білдіреді. АҚШ дефолты қаржы дағдарыстарына әкелуі мүмкін. Өйткені әлемде әзірге долларды алмастыратын валюта жоқ.
АҚШ-та дефолт бола ма?
Дефолт дегеніміз — мемлекеттің қарыздық міндеттемелерін уақтылы орындай алмауы. Соның салдарынан, жаһандық акциялар, тауарлар, валюта нарықтарында дағдарыс басталуы мүмкін. АҚШ мемлекеттік қарызының ерекшелігі ол іс жүзінде толығымен ішкі қарыз есебінен жүргізіледі. Облигациялар тек доллармен шығарылады. Сондықтан кей сарапшылар АҚШ-қа дефолт қаупі төніп тұрған жоқ деп сенеді. Олар демократтар мен республикалықтардың ортақ келісімге келуін күтіп, әліптің артын бағуды жөн көреді. 2011 жылғы демократтар мен республикашылардың текетіресі АҚШ-тың несиелік рейтингісінің төмендеуіне әкелген еді. Бұл қарыз алу құнын жоғарылатып, инвестицияның төмендеуіне әкелді.
Айбар Олжаев, қаржы сарапшысы:
Дамыған елдердің қарыз шегін қайта-қайта көтеруі дамушы елдерге сабақ болу керек. Бұл шын мәнінде А класстағы облигация ма? Кейін дефолт болмай ма? Тек бір мемлекеттің дефолт жариялауы ғана жетпей тұр. Одан кейін осы домино секілді бәрі құлай бастауы мүмкін. Ол жақта үлкен қауіп бар. Облигациялардың құлауы дүрбелеңге әкеледі.
Дональд Трамп сайлауалды науқан кезінде мемлекеттік қарызды азайтуға уәде берген. Ол бұл істі криптовалюта есебінен жүзеге асыруды ұсынды. Ал, билікке келген соң, АҚШ демеуші болып жүрген бірқатар халықаралық бағдарламаларды қаржыландыруды тоқтатты. Ондағы мақсаты қазынадағы қаржы тек ел мүддесіне жұмсалуы керек. Сөйтіп, АҚШ -тың Мемлекеттік департаменті 139 шетелдік бағдарламаны жойды. Бұларға 215 миллион доллар жұмсалып келген. Сондай-ақ, халықаралық ұйымдарға бөлінетін қаржы көлемін 90 пайызға қысқартты. Соның ішінде, Біріккен Ұлттар Ұйымы, НАТО және басқа 20 халықаралық мекемеге қаржы беру тоқтатылды. Соның әсерінен, әлемнің 70 елінің денсаулық сақтау саласында қиындық туындады. Кей елдерде медициналық мекемелер жабылып, қызметкерлер жұмыссыз қалған. Бұдан бөлек Ауғанстан, Сирия, Йемен сынды тағы да экономикасы әлсіз елдерде миллиондаған адам көмектен қағылды.
