Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Түркияға жасаған ресми сапары қос тараптың стратегиялық әріптестігі аясындағы негізгі басымдықтарын тағы бір айқындап берді. Бұйыртса, жыл өткен сайын жанданып келе жатқан сауда айналымы серпін алмақ. Төңіректегі тыныштықты бұзып тұрған геосаяси ахуал да екі ел Президенттерінің қорғаныс, әскери-техника бағытындағы әріптестікті тағы бір пысықтауына негіз болды. Қысқасы, қос елдің бір-біріне деген құрметі мен достығы тұрғысынан қол қойылған 18 құнды құжат маңызды мақсатқа, ортақ мүдделі мұраттарға жетелемек.

Жалпы, түркі әлемінде Қазақстан мен Түркияның орны айрықша маңызға ие. Қазақстан түркі жұртының атақонысы саналса, Түркия мемлекеті – түбі бір туыс елдердің ішіндегі саяси салмағы басым, әлемдік алпауыттар санасатын іргелі ел. Сол себепті де Ататүріктің бүгінгі ізбасары Ердоғанның арнайы шақыруымен Қ.Тоқаевтың Анадолы жеріне ат ізін салуы көптеген салмақты саяси сарапшылардың назарын өзіне аударды.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Түркия Республикасына ресми сапары екі ел арасындағы стратегиялық әріптес­тікті жаңа деңгейге көтеруге бағытталды. Бұл са­пар Қазақстан мен Түркияның тарихи тамы­ры ортақ, мәдени және рухани бай­ла­ныс­­тары терең елдер екенін тағы бір мәрте дә­лел­­деді. Түркі халықтарының ынтымағын ны­ғай­ту жолында бауырлас мемлекеттер мә­дени-гуманитарлық салада өзара тәжірибе ал­ма­­сып, білім, ғылым, өнер және туризм ба­ғыт­­тарын­­да ынтымақтастықты кеңейтуге уағдаласты.

Сапар барысында екіжақты сауда-экономикалық қатынастарға ерекше мән берілді. Сондай-ақ жылдар бойы қалыптасқан Қазақстан мен Түркия арасында ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру, өнеркәсіп, көлік, логистика, ауыл шаруашылығы, энергетика және жоғары технологиялар салаларындағы өзара тиімді әріптестікті одан әрі нығайту көзделіп отыр. Сонымен қатар Түркі мемлекеттері ұйы­мы аясындағы интеграция­лық үдерістер мен ортақ бастамалар да кездесудің маңызды тақырып­тарының бірі болды.

Президент кеңесшісі – Баспасөз хатшысы Руслан Желдібай әлеуметтік желідегі жазбасында осы сапардың сәтті де жемісті болғанын айтып, екі елге де пайдасын тигізетін құжаттарға қол қойылғанын жеткізді.

турция

«Мемлекет басшысының Түркияға ресми сапары сәтті өтті. Былтыр екі ел арасындағы сауда айналымы 5 млрд долларға жетті. Тараптар аталған көрсеткішті 15 млрд долларға жеткізуді мақсат етіп отыр. Еліміз Анадолыға кемінде 34 түрлі өнім жеткізуге дайын. Оның көлемі 1 млрд долларға жуықтайды. Тараптар тауар айналымын ұлғайту жолында көлік-логистика саласының маңызы айрықша екенін атап өтті. Осы ретте Президент Транс­каспий халықаралық көлік бағ­дарын дамытуға баса мән бері­ліп отырғанын жеткізді. Соны­мен қатар қазір елімізде 4 мыңға жуық түрік компаниясы жұмыс істейді. Олармен бірлесіп, құны 6 млрд доллар болатын бір­қатар жоба жүзеге асырылды. Мемлекет басшысы Түркияның қорғаныс және әскери-техникалық бағыттағы зор жетістіктеріне назар аударды. Мәдени-гуманитар­лық байланыстардың да тамыры тереңде жатыр. Әсіресе білім-ғылым саласындағы қатынастар­дың маңызы зор», деді Р.Желдібай Facebook-тегі парақшасында.

Бүгінде біздің 12 мыңнан аса студентіміз Түркияда, ал 300 түрік студенті еліміздің жоғары оқу орындарында білім алып жатыр екен. Жалпы, сапар бағдарламасы өте мәнді әрі мазмұнды бол­ғанын атап өткен Президенттің Баспасөз хатшысы Анкара сапарында екі елге де өз пайдасын тигізетін үкіметаралық және ведомствоаралық құжаттарға қол қойылғанын жеткізді.

Ал Президент жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының (ҚСЗИ) Азия елдерін зерттеу бөлімінің бас сарапшысы Әлия Мұсабекова Түркияны еліміздің сыртқы саясатындағы негізгі әріптестерінің бірі екенін айтып, бізді негізінен ортақ мәдени-тарихи өзек пен стратегиялық мүдде байланыс­тыратынын атап өтті.

«Екіжақты қатынастар да, көпжақты форматтар аясындағы ынтымақтастығымыз да жүйелі қарқынмен дамып келе­ді. Қазақстан да, Түркия да өзін түркі дүниесінің бір бөлігі ретін­де танытып, Түркі мемлекет­тері ұйымы аясында маңызды рөл атқарып отыр. Бұл елдер түркі бірегейлігін және көпвекторлы ынтымақтастықты ілгерілету­ге белсенді атсалысып келеді. Қазақстан мен Түркия арасын­дағы қарым-қатынастың берік құқықтық негізі қалыптасқан. 2009 жылы стратегиялық әріптес­тік туралы келісімге қол қойылса, 2012 жылы Жоғары стратегиялық ынтымақтастық кеңесі құрыл­ды. Ал 2022 жылы «Кеңейтілген стратегиялық әріптестік туралы» келісімге қол қойылды», дейді Ә.Мұсабекова.

Оның айтуынша, қос ел әскери-саяси ынтымақтастық саласында да үлкен әлеуетке ие. Сондай-ақ сауда саласындағы серіктестіктің де жақсы жолға қойылғанына тоқталды.

«Биыл екі ел арасында әскери ынтымақтастық жоспары бекіті­ліп, оған сәйкес әскери білім беру, тәжірибе алмасу, медициналық дайындық, бірлескен бітімгершілік және оқу-жаттығу іс-шаралары, сондай-ақ қорғаныс өнімдерін, оның ішінде ұшқышсыз ұшу аппараттарын өндіру көзделген. Сонымен қатар киберқауіпсіздік және терроризмге қарсы күрес саласында тәжірибе алмасу бағы­тындағы байланыс та нығайып келеді. Түркия – Қазақстанның негізгі сауда серіктестерінің бірі, қазақ тауарларын импорттайтын алғашқы бес елдің қатарына кіреді. Былтырғы екіжақты тауар айналымының көлемі шамамен 5 млрд долларды құрады. Оның 3,3 млрд доллары – Қазақстан экспорты. Бұл біз үшін сауда профицитін және Түркия тарапынан өнімдерімізге деген тұрақты сұраныстың бар екенін көрсетеді. Экспорттың негізгі бөлігін көмір, мұнай және мұнай өнімдері, қорғасын, мыс, мырыш сияқты металдар, сондай-ақ агроөнеркәсіп кешені өнім­дері құрайды. Ал Түркиядан біз негізінен жеңіл өнеркәсіп тауарларын, тоқыма бұйымдарын, кілемдер, жабдықтар мен азық-түлік сатып аламыз. Әсіресе түрік цитрусты жемістері – апельсин, мандарин, лимон жоғары сұранысқа ие. Қысқасы, Қазақстан Түркиямен достық және серіктестік рухында салмақты әрі теңгерімді саясат жүргізіп отыр деп айтуға болады. Мемлекет басшысының Түркияға жасаған ресми сапары – мәдени-гуманитарлық байланыс­тарды одан әрі тереңдетіп, сауда-экономикалық ынтымақтастық­ты нақты мазмұнмен байыта түсе­тін маңызды қадам болды», дейді ҚСЗИ бас сарапшысы.

Осы ретте айта кетерлігі, Түркия – біздің ел үшін өте әлеуетті экономикалық әріптес мемлекет. Алдағы уақытта тараптар өзара сау­да айналымын 10 млрд долларға дейін ұлғайтуды көздеп отыр. Сол себепті де еліміз экспорттық номенклатурасын кеңейтуге күш жұмсап келеді.

Сыртқы саяси зерттеулер инс­титутының сарапшысы Нұржан Өмірбектің айтуынша, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Түркия Республикасындағы ресми сапары екі ел арасын­дағы стратегия­лық серіктестік­тің жоғары дең­гейін, сондай-ақ түркі әлеміндегі өзара жақындасу үдерістерінің жеделдегенін көрсетті.

«Мемлекет басшысын Анкара әуежайында Түркия Президентінің жеке өзі қарсы алуы – ерекше құрметтің белгісі. Мұндай рәсім түрік дипломатиялық тәжірибесінде сирек кездеседі және тараптардың өзара саяси сенімінің жоғары деңгейде екенін білдіреді. Сапар аясында Президент Тоқаевқа Түркияның ең жоғары мемлекеттік марапаты – «Devlet Nişanı» ордені табысталды. Бұл марапат екі ел арасындағы қатынастардың маңыздылығын ғана емес, сонымен қатар Мемле­кет басшысының түркі елдері арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға қосқан жеке үлесін де айғақтайды. Осы сапарды 6-7 қазанда Бакуде өтетін Түркі мемлекеттері ұйымының (ТМҰ) саммитімен де байланыстыруға болады. Бұл тұрғыда Анкарада өткен келіссөздер алдағы көп­жақты форматтағы іс-шара алдында екіжақты ұстанымдарды үйлестіру ретінде қарастырылады. Осы ретте Қ.Тоқаевтың Түркияға сапары Қазақстанның түркі интеграциясындағы және жаңа өңірлік тәртіп қалыптастырудағы белсенді рөлін айқындайды. Жалпы алғанда, еліміздің Прези­дентіне көрсетілген жоғары дең­гейлі құрмет пен сапардың сая­си әрі рәміздік мазмұны екіжақты қатынастардың жаңа сапалық деңгейге көтерілгенін білдіреді. Қазақстан түркі интеграциясы­ның белсенді қатысушысы және Түркияның Еуразия кеңістігіндегі сенімді стратегиялық әріптесі екенін тағы бір мәрте дәлелдеді», дейді саяси сарапшы Н.Өмірбек.

Мемлекет басшысының Түркияға сапары тарихи сабақтастық пен қазіргі заманғы серіктестіктің үйлесімді үлгісін көрсетті. Бұл сапар екі ел халқы­ның арасындағы туыстық пен бауырмалдыққа, достық пен сенімге негізделген байланыстарды одан әрі тереңдете түсуге мүмкіндік берді.