Астанада өткен «Қытай және Орталық Азия: жаңа форматтағы стратегиялық диалог» атты халықаралық семинар аймақтық сараптамалық және дипломатиялық күн тәртібіндегі маңызды оқиға болды. Іс-шара «Қытай – Орталық Азия» екінші саммитінің қарсаңында өтіп, негізгі ойыншылардың өзара құрмет, егемендік және стратегиялық сенім қағидаттарына негізделген ұзақ мерзімді ынтымақтастық форматтарын қалыптастыруға дайындығын растады, деп хабарлайды El.kz интернет порталы.
Қытайды зерттеу орталығының директоры Гүлнәр Шаймергенова форматтың дәстүрлі дипломатиядан әлдеқайда асып түсетінін және аймақ елдері Қытаймен стратегиялық, теңқұқықты және прагматикалық диалог құруға дайын екенін атап өтті. Ол Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың жетекшілігімен еліміздің интеграциялық бастамаларды ілгерілетудегі ерекше рөлін баса айтты.
«Қытай – Орталық Азия» форматы — бұл өзара құрмет, егемендік, инклюзивтілік және ұлттық мүдделерді үйлестіру негізінде құрыла алатын бірлескен тағдыр қауымдастығының тірі үлгісі, — деді Шаймергенова.
Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы төтенше және өкілетті елшісі Хань Чуньлин өз сөзінде бес жыл бұрын құрылған «Қытай – Орталық Азия» механизміне Қытайдың жоғары баға беретінін атап өтті. Қысқа мерзім ішінде бұл механизм саяси диалогтың, экономикалық ынтымақтастықтың және гуманитарлық алмасудың тұрақты платформасына айналды. Сиань қаласында өткен алғашқы саммиттен бері қол жеткізілген нәтижелерге тоқтала келе, Елші мырза институционалдық базаның нығайтылғанын, жаңа платформалар, хатшылық пен іскерлік кеңестің іске қосылғанын, сондай-ақ сауда айналымының рекордтық көрсеткіштерге жеткенін айтты: 2024 жылы ол 94,8 млрд АҚШ долларын құрап, механизм іске қосылған кездегі көрсеткіштен екі есе артық болды.
Ол өз сөзінде Қытайдың Орталық Азиямен ынтымақтастықты жүйелі түрде тереңдетуге ниетті екенін ерекше атап өтті. Атап айтқанда, инфрақұрылымды дамыту, жасыл технологиялар, цифрлық шешімдер, жасанды интеллект, сондай-ақ гуманитарлық алмасулар, жастар және білім беру бастамалары басты назарда болатынын жеткізді. Елші мырзаның айтуынша, тату көршілік, өзара құрмет, ынтымақ пен теңдік — осы бағыттағы негізгі қағидаттар болып табылады. Дәл осы қағидаттар алдағы Астанада өтетін екінші саммитте бірлескен дамудың жаңа жол картасын анықтаудың негізі болады.
Сөзінің маңызды бөлігі Қытай мен Қазақстан арасындағы ерекше қатынастар — «мәңгілік жан-жақты стратегиялық серіктестік» тақырыбына арналды. Геосаяси тұрақсыздық жағдайында Қытай Қазақстанды өз дипломатиясының басым бағыты ретінде қарастырады, негізгі мәселелер бойынша қолдауды күшейтуге, ортақ өркендеуге және ортақ тағдыр қауымдастығын құруға жәрдемдесуге дайын екенін білдірді. Си Цзиньпин мен Қасым-Жомарт Тоқаевтың стратегиялық басшылығы аясында тараптар өңірдегі ұзақ мерзімді тұрақтылық пен интеграцияны нығайта отырып, ауқымды бастамалар мен жобаларды іске асыруға дайын, – деп түйіндеді Хань Чуньлин мырза.
Өзбекстан Сыртқы саясатты зерттеу орталығының директоры Санжар Валиев аймақтың тұрақтылығын арттырудағы басты құрал ұлттық, экономикалық және көлік стратегияларын үйлестіру екенін айтып, сауда айналымының өсуін, көлік дәліздерін дамытуды және инфрақұрылымдық мегажобаларды ерекше атап өтті.
Нинся университетінің вице-президенті Чжао Сяоцзя Қазақстанның «Бір белдеу, бір жол» бастамасының туған жері ретіндегі ерекше орнын атап өтіп, гуманитарлық, білім беру және технологиялық алмасулар ұзақ мерзімді ынтымақтастықтың негізін қалайды деді.
Р.Б. Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының жетекші ғылыми қызметкері Еркін Байдаров СУАР-дың Қытай мен Орталық Азия арасындағы логистикалық және өнеркәсіптік хаб ретіндегі рөлін атап өтті, ал Қытай жоғары оқу орындарының түлектері қауымдастығының төрайымы Жәмилә Елеусізова жастар алмасулары мен цифрлық бастамалар жаңа буын көшбасшыларын дайындауда шешуші рөл атқаратынын жеткізді.
Қазақстандағы Қытай жоғары оқу орындарының түлектері қауымдастығының төрайымы Жәмилә Елеусізова жастар ынтымақтастығының өлшеміне баса назар аударып, алмасулар, тағылымдамалар мен цифрлық жобалар жоғары технологиялылық пен жаһандану жағдайында жұмыс істей алатын жаңа буын көшбасшыларын қалыптастыратынын атап өтті.
Назарбаев Университетінің профессоры Янвей Ван Орталық Азиядағы жасыл энергетиканы дамытудағы негізгі бағыт — сутегін сақтау бойынша озық шешімдер туралы баяндап, сутегі өндірісі мен сақтау технологияларының өңір үшін стратегиялық маңызын түсіндірді. Ол Energy China жүзеге асырған ірі жобалардан мысалдар келтіріп, Орталық Азияның жаһандық сутегі экономикасындағы болашағына ерекше тоқталды.
Орталық Азияда күн мен жел энергиясының мол ресурстары, кең аумақтары және Қытай мен Еуропа арасындағы стратегиялық орналасуы бар, бұл оны жетекші ойыншыға айналдырады, — деді Ван.
Қытайды зерттеу орталығының сарапшысы Улан Нукан Лубан шеберханалары мен бірлескен зерттеу бағдарламалары сияқты білім беру жобалары кадрларды жаңартудың драйверіне айналғанын атап өтті, ал еуропалық және халықаралық зерттеулер жөніндегі маман Эльданиз Гусейнов институционализацияның (Қытай – Орталық Азия хатшылығын құру, тұрақты жұмыс топтары, 2050 жылға дейінгі стратегияларды келісу) стратегиялық тұрақтылықты қамтамасыз ететініне назар аударды.
Семинардың символдық қорытындысы ретінде Өзбекстан Сыртқы саясатты зерттеу орталығы мен Қытайды зерттеу орталығы (Қазақстан) арасында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды, бұл сараптамалық және академиялық өлшемнің стратегиялық серіктестіктің негізгі элементі ретіндегі маңызын бекітті.
Осылайша, Астанадағы семинар идеялар алмасу ғана емес, Орталық Азия мен Қытайдың сенімге, мүдделерді үйлестіруге және орнықты даму қағидаттарына негізделген интеграциялық процестерді құруға дайын екенін растайтын нақты қадам болды.
