Иран – тарихы терең, әлеуетті мемлекет. Өңірдегі геосаяи ахуалған қарамастан ел экономикасы кейінгі жылы үш пайызға өсті. Басты табыс – мұнай өндірісі былтырдың өзінде 13 пайызға артқан.
Иран – Таяу Шығыстағы ең көне өркениеттердің бірі әрі аймақтағы саясат пен экономикаға елеулі ықпал етіп отырған маңызды мемлекет. 80 миллионнан астам тұрғыны бар ел экономикасын ішкі нарыққа сүйеніп, кейінгі жылдары тұрақты өсім көрсетіп келеді. Дерекке сүйенсек оның қарқыны кейінгі жылы шамамен 3 пайызды құрады. Негізінен өнеркәсіп пен тау‑кен секторларының арқасында.
Иранның ең ірі күші – көмірсутек қоры. Былтыр мұнай өндірісін 13 пайызға арттырды. Шикізат қоры – ұлттық бюджет пен экспорттың негізі. Оның басым бөлігі Азия нарығына жөнелтіледі. Сондықтан ел соңғы жылдары мұнай-химия өндірісін дамытуға, өз ішіндегі қайта өңдеу қуатын арттыруға күш салып отыр. Сондай-ақ көршілес елдермен энергетикалық ынтымақтастықты арттыруға мүдделі.
Али Акбар Мехрабян, Энергетика саласының сарапшысы:
- Бізде электр энергиясы көбірек өндіріледі. Сондықтан көршілес елдермен энергетикалық дипломатияны дамытып, тұрақты табыс көзін құруды қалаймыз. Жергілікті білімді кеңейту арқасында біз электрстанцияларды салу, жаңарту және жөндеу бойынша әлемдегі өз-өзін қамтамасыз етіп отырған елдің біріміз.
Иран тек экономикалық көрсеткіштерімен ерекшеленбейді. Мыңжылдық мәдениеті, әдебиеті, философиясы – бүкіл аймақтың рухани дамуына ықпал еткен құндылықтар. Парсы поэзиясының Руми, Хафиз, Сағди секілді ірі тұлғалары әлем әдебиетінің алтын қорына енген. Иран кино өнері де халықаралық фестивальдерде тұрақты түрде жүлде алып, елдің мәдени брендіне айналды. Жастардың үлесі де жоғары – халықтың 60 пайыздан астамы 30 жасқа толмаған. Бұл қоғамға серпін беріп, цифрлық экономика мен технология салаларының өсуіне әсер етіп отыр.
Фархад Азизи, Иранның ұлттық және әлемдік мұра нысандары басқарамасының басшысы:
Ұлттық мұраны қорғау – біздің ең басты міндетіміз. Иран – мыңжылдық өркениеттің мұрагері. Біздің тарихи ескерткіштеріміз, салт-дәстүріміз бен мәдени байлығымыз тек өткеннің ғана емес, бүкіл әлем алдындағы жауапкершілігіміздің белгісі. Сондықтан біз мәдениетті жаңғыртуға, ұлттық өнерді сақтауға және оны болашақ ұрпаққа жеткізуге ерекше мән береміз.
Қазақстан үшін Иран – аймақтағы маңызды серіктес. Екі ел арасындағы сауда айналымы жыл сайын ұлғайып, былтыр 124 миллион долларға жуықтады. Астық, азық-түлік және химия өнімдері – Қазақстан экспортындағы негізгі бағыттар. Ал Иран порттары мен Қазақстан–Түрікменстан–Иран теміржол дәлізі еліміздің тауарларын Парсы шығанағы арқылы Үндістан, Пәкістан және Таяу Шығыс нарықтарына шығаруға мүмкіндік береді. Сарапшылар бұл бағытты Қазақстанның әлемдік теңіз жолына шығатын ең қысқа жол деп бағалайды. Қазақстан мен Иран арасындағы тиімді әріптестік Парсы шығанағы мен Орта Азияны байланыстыратын стратегиялық көпірге айналуы ықтимал.
Авторы: Әйгерім Ардаққызы
