Қазақстандықтар қаржылық ұйымдарға 23 трлн теңге берешек. Ресми статистика солай.
Өкініштісі сол, жылдан жылға несиеге ниеттілер саны артпаса, кеміген емес. Мәселен, биыл олардың қатары 2 пайызға көбейген. Алайда келер жылдан бастап елде несие беру тәртібі өзгереді. Сонымен кімдерге бұдан былай несие берілмейді?
Енді МӘМС-ті төлемегендерге несие берілмеуі мүмкін. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі банктерге қарыз алушылардың міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру бойынша берешегін ескеруді міндеттеді. Өйткені міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі іске қосылғаннан бері кей азаматтың төлем бойынша қарыздары жиналып қалған. Жаңа ережеге сәйкес, егер несие рәсімдеушінің МӘМС бойынша берешегі болса, бұл оның төлем қабілетіне кері әсер етеді. Яғни нашар несие тарихы мен МӘМС бойынша қарыз жүктемесінің жоғары болуы тең дәрежеде қарастырылады.
Бауыржан Ысқақ, экономист:
- Мемлекеттің алдындағы төлем, біздің негізгі төлемдеріміз болып табылады. Қарапайым халық осыны түсінуі керек. Егер талапқа сәйкес жүйені қалыптастырмайтын болсаң, несие алуға шектеулер болады. Бір жағынан осы радикалды жолдар арқылы да қаржылық, салықтық немесе экономикалық сауатын арттыруға мәжбүрлейміз.
Бұдан былай жастарға несие беру тәртібі өзгеруі мүмкін. Депуттаттар микрокредитті 18 жастан емес, 21 жастан мақұлдауды ұсынды. Өйткені қарыз қамытын кигендер әсіресе жас буын арасында аз емес. Бұл туралы Сенат депутаты Геннадий Шиповских айтты. Ол мұны жеке азаматтардың қаржылық қиындығы ғана емес, елдің әлеуметтік тұрақтылығы мен экономикалық қауіпсіздігіне ықпал ететін Ұлттық проблема деп бағалады.
Геннадий Шиповских, ҚР Парламенті Сенатының депутаты:
- Ең алдымен онлайн және офлайн форматта берілетін микрокредиттерді 18 жастан бастап ешқандай қосымша тексерусіз және несие тарихына қарамастан рәсімделуін тоқтату қажет. Несиені рәсімдеудің ең төменгі жасын 21 жасқа дейін көтеру және осы жас санаттағы азаматтардың табысын, шығынын, тұрақты кірісінің бар-жоғын қаржылық мінез-құлқын жан-жақты бағалайтын, күшейтілген механизм енгізу маңызды.
Ал Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі тұтынушылық несиені шектеуді көздейтін тағы бір талап енгізді. Оған сәйкес банктегі қарыз 30 күннен, ал микрокердит бойынша төлем 1 күнге кешіктірілсе, несие берілмейді. Сондай-ақ кейінгі 36 айда қарызы кешірілгендерге де жаңа несие рәсімдеу мүмкін емес. Кредит бойынше шектеу кейінгі 12 айда төлем қабілетін жақсартпаған қазақстандықтарға да қатысты болып тұр.
Жаңа несие берілмейді:
Банктегі қарыз — 30 күн
Микрокредиттік қарыз — 1 күн (кешіктірілсе!)
Кейінгі 36 айда қарызы кешірілгендерге
12 айда төлем қабілетін жақсартпағандарға
Сондай-ақ қазақстандықтарға бұдан былай бір мезетте бірнеше банктен несие алуға тыйым салынбақ. Ал елдегі қаржылық ұйымдар үшін клиенттің төлем қабілетін анықтаудың жаңа көрсеткіші — қарыздың табысқа қатынасы коэффиценті енгізіледі. Бұл туралы Ұлттық банк хабарлады.
Бауыржан Ысқақ, экономист:
- Халықтың табысына сәйкес келмейтін, шамадан тыс қарыз алу шегін азайту үшін осы борыштық жүктеме коэффицентін енгізе отырып, оның шекті мәндерін қолданып жатыр. Бұл тұтынушылық кредиттердің сапасын жақсартады да, әртүрлі болатын банктік дефольттардың да алдын алуға мүмкіндік береді.
Саладағы тағы бір өзгеріс: онлайн рәсімделетін қарызға қатысты. Енді оны алмас бұрын азаматқа ойлануға уақыт беріледі. Яғни ақша бірден аударылмайды. Мұндағы мақсат – тұтынушыға тағы бір мәрте бәрін екшеп алуға мүмкіндік беру. Мәселен, банктен 589 мың теңгеден бастап 1 млн теңгеге дейін онлайн қарыз алу үшін 8 сағат, ал 1 млн теңгеден көп қарыз рәсімдеу үшін ойлануға 24 сағат беріледі. Сонымен қатар онлайн микрокредит сомасы 294 мың теңгеден асса да бір тәулік күтуге тура келеді.
Ойлануға уақыт беріледі:
589 мың теңге — 1 млн теңге (8 сағат)
1 млн теңдеген көп несие (24 сағат)
Сала мамандарының айтуынша, осы және өзге де талаптар ең алдымен халықтың шамадан тыс қарыздануының алдын алып, әккі алаяқтардың арбауынан сақтайды. Сөз соңында мына ақпаратқа да зер салыңыз: Биыл үшінші тоқсанда елде микронесие 2,3 пайызға ұлайғып, 1,3 тлрн теңге болған.
2025 жыл 3 тоқсаны:
Халықтың микронесие бойынша берешегі
1,3 трлн теңге (2,3%)
Иә, қалай десек те, түптеп келгенде жауапкершілік жүгі өзімізге түскелі тұр. Несие деп жүріп қолымыздағы бар несібемізден айырылып қалмайық.
Авторы: Назерке Тоқжан
