"Қазіргі заманғы қазақ романы" проза додасының ақтық сынына жолдама алған белгілі жазушы Жүсіпбек Қорғасбекке болашақ романына қатысты бес сауал жолдағанбыз . Бұрын мұндай бәйгелерде көп көріне бермейтін жазушы бұл жолы ақтарыла жауап беріп, қаламгер лабораториясынан біраз сыр шерткен секілді. Сауалдар әрине, жазушының қазір жазып жатқан жаңа романының төңірегінде болды. Романның жұмыс атауы-"Кельндегі көкжал".

-Сіз «Қазіргі заманғы қазақ романы» байқауының қорытынды кезеңіне өткен 8 жазушының бірі ретінде біздің бірлестікте ұйымдастырылып жатқан жазу лабораториясына қатысып отырсыз. Әдетте мұндай конкурстарға жиі қатыспайсыз. Бұл байқауға қатысуға не түрткі болды?

-Соңғы кезде шетел романдарын көп оқыдым. Қазақ романдарымен ойша салыстырдым. Негізі, өркениет құрлықпен емес, теңіздер мен мұхиттар арқылы тарайды. Әлемге тарайтын өнердің жолы да теңіз арқылы өтеді. Романтика, фантазия, мифология, бәрі сонда. Өзі үш әлем ғой, құрлық, мұхит және аспан. Адамзат аспанда жүре алмайды, құрлықта қиял шектеулі, теңіздер мен мұхиттарда шексіз. Мен сол әлемге шығып көргім келді. Оған осы байқау үлкен мүмкіндік тудырып отыр. “Жансебіл” көркем фильмінде Қасым Аманжоловтың:

Ей, тәкаппар дүние,

Маған да бір қарашы.

Танисың ба, сен, мені,

Мен — қазақтың баласы! — деген өлеңін беріп едік.

Сол өлең, сол мағына бұл жолы жаңа қырынан, бүгінгі тағдырымыз арқылы көрініс табар деген үміттемін.

Теңіздер мен мұхиттар масштабты сүйеді. Жеке тағдырлармен қоса панорамалық, масштабты көріністер бар. Біз, қазақ баласы, сол әлемнің ішіне барып кірдік. Қандай тағдырмен кірдік, мәселе сонда. Аламанға осы мақсатта қатыстым. Бір жағы намыс та қамшылады. Жеке бастың намысынан гөрі, әдебиеттің намысы алға шығып тұр.

-Болашақ романыңыз шетелге сатылған қазақ балаларының тағдыры туралы екенін білеміз. Соңғы уақытта осындай тақырыптар қоғамда жиі көтеріліп жүр: біреулер туған анасын іздеп елге оралып жатыр, кей жағдайларда бала сату фактілері де анықталуда. Романда осы өзекті мәселелер көрініс таба ма?

(Сурет:https://adebiportal.kz/)

-Мен өзім білетін, тағдырына ортақтасқан оқиғаларды жаздым. Германияда он бес күн жалғыз жүрдім. Қалалардың арасына электричкамен қатынадым. Вагонда бір-бірімен ағылшын, француз, неміс тілінде қатар сөйлесіп отырған жастардың ортасында болдым. Жігіті немісше сөйлесе, қасындағы қыз французша жауап береді. Еуропада осындайды көрем деп ойламаған едім. Осы ортада өмір сүруге мәжбүр болған баланы біраз жыл бұрын өзім шығарып салғандай күй кешкенім, сол оқиғаға куә болғаным ешқашан ұмытылмақ емес. Шетелге сатылған балалар иесіз емес, қалғанын романымнан оқып білерсіздер. БМВ көлігін жасайтын зауытқа сұранып барып, роботтардың арасында ойланып отырдым. Міне, сол қазақтың ойында не тұруы мүмкін, оның енді не істегісі келеді? Орныма шетелге сатылған баланы қойдым. Ол мұхиттың арғы жағында жүр, бірақ жалғыз емес. Өзім де кейіпкеріммен бірге депрессияға түсіп кете жаздадым. Бір әулеттен жалғыз аман қалған әкемнің ішінде кеткен қайғысы маған ген арқылы берілген болуы керек. Ол — адамды үнемі соңынан қуып жүретін үрей. Романның мотивация беретін тұсын жаза бастағанда ғана көзім ашылды. Біздің ұлт үрейді жеңгенде ғана өседі. Романда сол тағдыр бар. Мен сізге бәрін айтып отырған сияқтымын, бірақ негізгі нәрсені айтқамын жоқ.

-Біздің конкурстың басты талаптарының бірі – жас ұрпақтың жаңа заман технологияларын игеруі мен заманауи қоғамға бейімделуі. Осы тақырыпқа сіздің көзқарасыңыз қандай?

-Бір ғана вольфрам бір күнде дүниеге деген көзқарасымызды күрт өзгертіп жіберген секілді. Ол өмірдің шындығы, біз сонымен бетпе-бет келдік. Қалмақан Әбдіқадыровтың “Қажымұқан” деген повесінде мынандай бір эпизод бар. Ресейден шетелге әкетіп бара жатқан жабайы қодастың бұзауын біреу жат жерге жібермеймін деп, кемеден теңізге лақтырып жібереді. Сол үшін сотталып кетеді. Қазір ондай заман емес қой. Ұлан далада тұратын қазақтар аралда тұратын елдермен теңесетін күн де туар. Жас ұрпаққа сондай мотивацияны бірінші әдебиет берсе, оның рухани негізі қаланады деп ойлаймын. Депрессияға түскен ұлтты одан сайын тұқырта бермей, бұл елдің де жастарына мотивация беру керек шығар.

-Көпшілік сізді бірнеше танымал фильмдердің сценарий авторы ретінде жақсы біледі. Әсіресе «Жансебіл» фильмі көрерменге ерекше әсер қалдырған еді. Байқау шарты бойынша жеңімпаз романға 15 миллион теңге сыйақы беріліп, соның негізінде фильм түсіріледі. Сіз жазып жатқан шығармаңыз болашақта киноға дайын сценарий ретінде қарастыруға бола ма?

-Маған кино көргендей етіп жазасың дейді. Суреттеп жазатынымды айтатын шығар. Бірақ менің сюжеттерім киноға сұранып тұрады. “Жансебіл”, “Талан”, “Мұқағали” көркем фильмдерін айтып отырсыз ғой. Бір кинорежиссёр “Шіркін, Шекер” деген әңгімемнің негізінде кино түсірмек болған. Ниеті жақсы еді, бірақ ақша жоқ. Тағы бір жас режиссёр “Желтоқсан” деген әңгімем бойынша фильм түсірем деп айтқан. Сюжетін бойға сіңіріп жүрген болар. Қазіргі жазып отырған романым ойымда кино болып түсіріліп жатқандай сезімдемін. Кино көріп отырғандай көріністермен жазып отырмын. Жақсы кинороман шығатын секілді. Мен өзімді Эмиль Золяның шәкіртімін деп есептеймін.

-Осы жазда сізге түрлі шығармашылық ұсыныстар түскені белгілі, бірақ роман жазу үшін біраз жобалардан бас тарттыңыз. Бұл шығарма сіз үшін қаншалықты маңызды?

-Біраз емес, бірталай жобадан бас тартуыма тура келді. Менде ай, апта, күндер сол жобаларға қарай бөлінеді. Бірақ бұл жолы осы романға көңілім кетті. Өзімнің мүмкіндігімді көрсетуге өте жақсы сәт туып тұр. Жеңсем, әдебиеттің жеңісі болсын деймін. Әдебиетке жеңіс әкелмесе, ол жеңіс емес. Әйтпесе құр жеңдім деп не керек.

-Романды толық аяқтауды қашан жоспарлап отырсыз?

-Желтоқсан айының ішінде аяқтаймын.

Сұқбаттасқан Айгерім Арыстанова