Қазақстанда жаңа саяси маусым басталды.
Парламент палаталарының бірлескен отырысы төрт минутқа созылды. Десе де, кулуардағы талқылаулар қоғам назарына ілікті. Министрлер мен депутаттар ұлттық валютаның болашағы мен халықтың қаржылық жағдайына қатысты сұрақтарға жауап берді. Caravan.kz медиа порталы осы және басқа да мәселелер туралы жалғастырады.
Теңге бағамы: тұрақтылық па, әлде тәуекел ме?
Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов теңгенің күрт құнсыздануы күтілмейтінін айтты. Оның сөзінше, қазіргі таңда валютаның әлсіреуіне түрткі болатын сыртқы факторлар жоқ. Күзде жаңа инвестициялық цикл басталып, іскерлік белсенділік артады. Сондықтан бюджет қайта қаралмайды.
2025 жылдың соңына дейін доллар бағамы 1000 теңгеге жетуі мүмкін бе деген сұраққа Сүлейменов нақты жауап бермей:
«Үрейге негіз жоқ. Егер күтпеген жағдайлар болмаса, теңге бағамында айтарлықтай өзгерістер болмайды»,- деді ол.
Сарапшылар не дейді?
Экономистердің пікірінше, қысқа мерзімде доллардың 1000 теңгеге жетуі екіталай. Теңгені қолдап тұрған негізгі факторлар – мұнай бағасының тұрақтылығы, алтын-валюта қорының жеткілікті болуы және төлем балансының қалыпты жағдайы. Дегенмен, сыртқы нарықтағы құбылмалылық пен геосаяси тәуекелдер сақталуда.
Проблемалық несиелер: жаңа ережелер мен халыққа жеңілдік
Қаржы реттеушісінің дерегіне сүйенсек, бүгінде 850 мыңға жуық қазақстандықтың банктер мен микроқаржы ұйымдарында проблемалық несиелері бар. Бұрынғы реструктуризация қарызды нақты азайтпай, тек уақытша шара болған.
Тамыздан бастап жаңа талаптар енгізілді:
-дүкендерде екі баға көрсетіледі – қолма-қол төлем құны және несие/бөліп төлеу құны;
-банктер артық төлемді пайызбен ғана емес, теңгемен де көрсетуге міндетті;
-тұтынушы несие шартын толық түсініп, қарыздың шынайы құнын бағалай алады.
Сарапшылардың бағасы: Бұл қадам борышкерлердің жауапкершілігін арттырып, халықтың қаржылық сауаттылығын күшейтеді. Енді азаматтар қарыздың нақты құнын алдын ала көріп, ойланып шешім қабылдай алады.
Алаяқтықпен күрес: жаңа шектеулер мен «ойлану мерзімі»
Қазақстанда соңғы жылдары қаржылық алаяқтық түрлері көбейді. Мәжіліс депутаты Екатерина Смышляеваның айтуынша, қазақстандықтар көбіне кибершабуылдан емес, сенгіштіктен зардап шегуде. Алаяқтар әлеуметтік инженерия әдісін қолданып, адамдардың сеніміне кіріп, оларды өздері әрекет жасауға итермелейді.
Осыған байланысты бірқатар шара қабылданды:
-бір клиентке берілетін карталар саны 10-мен шектелді (бұрын жүздеген карта рәсімделген);
-«дропперлерге» қарсы сұр және қара тізімдер енгізіліп, алаяқтық дәлелденсе – өмір бойына банға енгізіледі;
-алаяқтық несиеге тосқауыл қою үшін банктер өтінімді уақытша тоқтата алады немесе күмән туындаса, бас тартады.
«Ойлану мерзімі»:
-1 млн теңгеден жоғары несие үшін – 24 сағат,
-600 мыңнан 1 млн теңгеге дейінгі несие үшін – 8 сағат.
Бұл ереже азаматтарға асығыс шешім қабылдамауға мүмкіндік береді.
Жаңа сәйкестендіру ережелері
Онлайн несие рәсімдеу кезінде қауіпсіздік күшейтілді. Енді тек қосымшада батырманы басу жеткіліксіз. Қосымша талаптар енгізілді:
• электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ),
• биометриялық деректер,
• карта реквизиттері,
• мемлекеттік дерекқорлар арқылы тексеру немесе клиентпен келісілген бірегей код.
Бұл шаралар алаяқтық тәуекелін айтарлықтай төмендетеді.
Сарапшылардың пікірінше, қабылданған шаралар бірден нәтиже бермеуі мүмкін. Дегенмен, орта мерзімде олар несие нарығындағы ашықтықты арттырып, халықтың қаржылық сауаттылығын көтереді, алаяқтық тәуекелін азайтады және теңге бағамының тұрақтылығына ықпал етеді.
Қазақстан экономикасының басты мақсаты – халықтың сенімін сақтау, қаржылық тәртіпті нығайту және тұрақты дамуды қамтамасыз ету.
