Бала бойындағы талантты ашу – ұзақ әрі күрделі процесс. Ол – тек тәрбиеші мен мұғалімнің ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ ісі. Ең бастысы – баланы тыңдау, қолдау және оның шынайы қызығушылығын көру.
Балабақша – баланың алғашқы әлеуметтік ортаға бейімделетін, тәрбие мен білімнің негізін алатын маңызды кезеңі. Бұл мекеме — тек ата-аналарға көмекші орын ғана емес, сонымен қатар баланың тұлғалық, эмоционалдық, танымдық және әлеуметтік дамуына, шығармашылық тұрғыда үлкен әсер етеді.
Осы сала бойынша ұстаздық жолында 23 жылдан аса уақыт қызмет етіп келе жатқан № 1 санаториялық бөбекжай-бақшасының тәрбиеші-модераторы Құдабаева Гүлзира Бектасқызымен Caravan.kz медиа порталының тілшісі сұхбаттасты.
-Гүлзира ханым, жалпы балабақшаның баланың шығармашылық тұрғыдағы әсері мен әлеуметтік бейімделуі жайлы айтып берсеңіз…
— Балабақша – баланың өмірінде өте маңызды рөл атқаратын, оның болашақ тәрбиесі мен біліміне негіз болатын орта. Сондықтан, ата-аналар мен тәрбиешілер бірлесе отырып, балаға қолайлы жағдай жасап, оны жан-жақты дамытуға күш салуы тиіс.
Бала өміріндегі маңызды факторларды мынадай топқа бөліп айтар едім. Әлеуметтік бейімделу, тірбиелік маңызы, білім беру негізі, эмоционалдық тұрақтылық.
Бала балабақшада басқа балалармен және ересектермен қарым-қатынас жасауды үйренеді. Бұл – оның қоршаған ортамен байланыс орнатуға, өз ойын жеткізе білуге, тыңдауға және достық қарым-қатынасқа үйренуіне көмектеседі.
Тәрбиешілер баланың мінез-құлқын қалыптастыруға, әдеп ережелерін үйретуге, өз-өзіне қызмет етуге дағдыландыруға көмектеседі. Тәртіпке баулу, тазалық сақтау, кезек күту, үлкендерді сыйлау сияқты дағдылар балабақшада бойға сіңіріледі.
Балабақшада балалар жастарына сай танымдық және шығармашылық дағдыларды дамытады. Түстерді, сандарды, әріптерді танып-білу, логикалық ойлау, сурет салу, ән айту, билеу – баланың ой-өрісін кеңейтіп, мектепке дайындайды.
Балабақша – баланың сөздік қорын байытуда таптырмас орта. Мұнда бала жаңа сөздерді үйреніп, сөйлеу мәдениетін қалыптастырады. Түрлі ертегілер мен өлеңдер, әңгімелер арқылы тіл байлығы артады.
Бала балабақшада түрлі эмоцияларды сезініп, оларды басқара білуге үйренеді. Қуану, ренжу, бөлісу, кешірім сұрау сияқты сезімдер арқылы эмоционалдық интеллект қалыптасады.
—Балалармен жұмыс жасау оңай емес. Ал, бойындағы талантын ашып, қандай да бір өнерге баулу ерекше шыдамдылық пен байқампаздықты талап ететіні айтпасақ та түсінікті. Осы тұрғыдан қандай қиындықтар кездесіп жатады?
-Өте орынды сұрақ. Шынымен де, баламен жұмыс істеу – тек кәсіби шеберлік қана емес, үлкен жүрек пен шыдамдылықты қажет ететін күрделі әрі жауапты іс. Әсіресе, баланың бойындағы талантты байқап, оны дұрыс бағытқа бағыттау – педагог пен ата-ананың үлкен бірлескен еңбегі. Бұл жолда түрлі қиындықтар кездесіп жатады. Солардың бірнешеуін атап өтейік:
Баланың ішкі әлемін түсіну қиындығы
Кей балалар өз сезімін немесе қызығушылығын ашық білдіре алмайды. Олар ұяң, тұйық болуы мүмкін. Тәрбиешіге немесе ата-анаға оның немен айналысқысы келетінін, не нәрсеге бейімі барын байқау үшін көп уақыт пен байқағыштық қажет.
Әртүрлі даму деңгейі
Әр баланың даму қарқыны әртүрлі: біреуі тез үйренсе, енді бірі баяу меңгереді. Бұл кезде салыстыру емес, әр балаға жеке көзқарас қажет. Мұғалімнің шыдамдылығы мен икемділігі сыналады.
Қызығушылықтың жиі өзгеруі
Кішкентай балалардың бір нәрсеге құмарлығы ұзаққа созылмайды. Бүгін сурет салуға қызықса, ертең би билегісі келуі мүмкін. Бұл – табиғи процесс. Бірақ нағыз талантты анықтау үшін тәрбиеші баланы әртүрлі бағытта байқап көруі керек.
Ата-анамен өзара түсіністіктің болмауы
Кей жағдайда ата-аналар баланың қызығушылығын байқай бермейді немесе керісінше, өз армандарын балаға теліп, оның шынайы қабілетін ескермейді. Мұндай жағдайда тәрбиеші мен ата-ана арасында ашық диалог пен ынтымақтастық керек.
Материалдық-техникалық шектеулер
Баланың талантын ашу үшін кейде арнайы құрал-жабдықтар, кеңістік немесе кәсіби мамандар қажет. Бірақ, барлық балабақшада мұндай мүмкіндік бола бермейді.
Мотивацияны сақтау
Баланы бір өнерге баулуда оны қызықтыра білу маңызды. Тек жаттықтырумен шектелмей, оны мадақтау, шабыттандыру керек. Бұл педагогтың шығармашылығы мен эмоционалдық қолдауына байланысты.
