Трамп тарифінде қандай өзгеріс бар?

АҚШ президенті Дональд Трамп 1 та­мыз­дан бастап еліміздің АҚШ-қа баратын тауарларға 25% импорттық баж енгізетінін мәлімдеді. Трамп Қазақстан­мен сауда қатынасының беріктігін және маңыздылығын атап өтіп, сау­да балансы тапшылығына қара­мас­тан ын­тымақтастық орнатуға дайын екенін мә­лі­мдеген. «Біз Қазақстанмен сау­да қа­тынасымызды ұзақ жылдар бойы тал­қыладық және Қазақстанның тариф­тік және тарифтік емес саясаты мен сауда кедергілерінен туындаған ұзақ мерзімді және өте тұрақты сау­да тапшылығынан бас тартуымыз керек деген қорытындыға келдік. 2025 жылғы 1 тамыздан бастап АҚШ-қа жөнелтілетін барлық қазақ­стандық тауарларға салалық та­риф­­терден бөлек, бар болғаны 25 пайыз­дық баж салығын аламыз », делінген мәлім­де­меде.

Байқағанымыздай, Дональд Трамп көктемде Қазақстанға 27% енгізетінін жария еткен еді. Осы жолы көрсеткіш 2%-ға азайыпты. Дегенмен сол кезде Сауда министрлігі АҚШ енгізіп отырған импорттық баждың қатерлі емес екенін хабарлаған. Өйткені еліміз Құрама штаттарға негізінен, шикі мұнай, уран, күміс, ферроқорытпалар (бү­кіл экспорттың 92%-ы) сатады. Мұн­дай тауарлар АҚШ президентінің жарлығымен («АҚШ-тың тауар саудасындағы елеулі және тұрақты тапшылығына әкелетін сауда тәжірибелерін жою үшін өзара тарифтер арқылы импортты рет­теу туралы») импорттық баж са­лын­байтын санатқа жатқы­зыл­ған. Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғариннің сөзінше, біз­дің экспорттың 4,8%-ына ғана им­­порттық баж салынады. Бұл ша­­ма­мен 100 млн доллардың тауары.

Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, былтыр екі ел арасындағы сауда айналымы 4,2 млрд доллар болған. Оның 2,2 млрд доллары – Қазақстан сатып алған америкалық тауарлар құны. 2 млрд доллар (2024 жылы 30,6%-ға артқан) – Қазақстан экспорты.

Тәуелсіз қаржы сарапшысы Андрей Че­ботаревтің айтуынша, отандық экспорттың басым бөлігі қосымша тарифтерге жатпайды, өйт­кені олар АҚШ әкімшілігінің ережелерінде көзделген ерек­ше­ліктер тізіміне енгізілген. «Экс­порты 2024 жылы 95,2 млн долларды құраған жекелеген тауар­лар топтарына қосымша баж салығы қолданылады. Олар­ға фосфор, ферросилиций, лин­за, бидай глютені және аммоний нитраты жатады. Осы­лайша, енгі­зілген тарифтік шара­лар еліміздің АҚШ-қа экспор­ты­ның жалпы көлемінің 4,8%-ына ғана әсер етеді» дейді.

«2024 жылы Қазақстанның экспорты 81,6 млрд доллар болды. Соның 2 млрд доллары, яғни 2,5%-ы – АҚШ-қа тиесілі. АҚШ бюджетіне төлемдердің өсуі жылына бірнеше ондаған миллион долларға бағалануы мүмкін. Тарифтердің өсуі көптеген елге қатысты болып отыр. Мұны халық­ара­лық инвесторлар да жақсы түсінеді. Сондықтан тариф өсуінің Қазақстанның инвестициялық тартымдылығына әсер ете қоюы екіталай. Тиісінше, біздің Үкімет күту режімін ұстануы және ешқандай қарсы шаралар қолданбауы мүмкін. Тариф­тердің аме­рикалық ішкі инфляцияға, Америка өнер­кәсібіне және АҚШ-тың басқа ел­дер­мен қарым-қатынасына қалай әсе­р ететінін көру керек», дейді сая­саттанушы Ғазиз Әбішев.

Экономист Олжас Құдай­бер­геновтің айтуынша, салық салынбайтын 90%-дан астам шикі­затты шегеретін болсақ, тапшылық шикізаттық профицитке айналып шыға келеді.

«Егер біз тариф енгізер бол­сақ, онда АҚШ көбірек зардап шегеді. Қазақстан, Лаос, Мьянма, Тунис – тиын-тебен цифрлар ғана және шикізатты шегерумен (салық салынбайды) тапшылық про­фицитке айналады. Егер бұл ел­дер тарифті көтеріп жауап берсе, оған Трамп тап солай жауап қайтарғанның өзінде АҚШ зардап шегеді. Бірақ бұл төрт ел жауа­п бермейтін шығар, өйткені жауап берудің экономикалық мәні жоқ. Ал қалған 8 елдің жағ­дайы сәл күрделілеу», дейді са­рап­шы.

Дональд Трамп белгілеген жаңа тарифтік мөлшерлемелер