« Әлемдік мәдениет» ұғымы жоқ. Болмайды да. Мәдениет жекелеген елдерге, халықтарға ортақ.
Таласбек Әсемқұлов бір пікірінде осы тақырыпты қаузайды. Яғни жаһандық мәдениет деген түсініктің жоқтығына, тек ұлттар мен ұлттық мәдениет қана барына тоқталады. Әр ұлт – өз мәдениетінің күзетшісі. Мәселен, иран музыкасы мен поэзиясынан ежелгі Хафиздік һәм Румилік сарындар байқалады. Олар әртүрлі форма түрін ауыстырса да, парсылық рухтан алыс қонбайды.
Қадыр Мырза Әлі бір сұхбатында ұлт ақындарының аздығын айтып бүй дейді. «Абай – ұлттың ақыны. Ал ұлттың ақыны сол өзінің ұлтына ғана тән болады да, басқа ұлтқа қанша тықпаласаң да сіңбейді. Дүние жүзінде ұлы ақындар көп, ал ұлт ақындары санаулы ғана. Мәселен, орыстарда да ұлы ақындар көп. Некрасовың да, Лермонтовың да, Маяковскийің де, Цветаеваң да – бәрі ұлы ақындар. Ал ұлт ақындары аз. Үш-төрт ақыннан басқасын айта алмаймын. Пушкин, Есенин, Твардовский. Болды. Міне, осыларда орыстың рухы бар. Ал қалғандарында, жоғарыда айтқандай, Шығыстың ақындары сияқты, яғни олар – еуропалық ақындар». Расында, Пушкин жырлары орыс ойлау жүйесінің бірегей көрсеткішіндей. Апполон Григорьев: «Пушкин – біздің барымыз», дегенде орыстың жанын, мұң-зарын айшықтаған ақынын адақтаса керек. Бұл даусыз. Мәселен, Пушкиннің орыс фольклорының әуезіне тұнған ертегілері, орыс сырына қаныққан поэмалары пікірімізге айғақ.
Ал Есениннің частушкалармен үндес ойнақы жырлары ішкі ел танымының қазанынан қайнап шыққан. Частушканы біздің қазақы қара өлең деп алсақ, ол елдің ары, иба-әдебінен, обал мен сауабынан жаралған. Қайбір орыс оқырмандары «Есениннен соң поэзия бізді тастап кетті» деген сөз айтады. Неге? Қазіргі жаңбырдан соңғы саңырауқұлақтай қаулаған Ресей жастары Есенинге емес, Маяковскийге еліктейді. Сондықтан да ел рухынан гөрі Еуропалық сазға, формалық «байлыққа» тартып кетті. Онан қалса Маяковский шекпенінен шыққан Бродскийдің мектебі біршама жастардың мысын жұтып алды.
Ұлттық мәдениет – бірегей мәдениет. Біз әу баста Иван Бунинге Нобельді не үшін бергеніне жіті назар аударуымыз қажет-ақ еді...
