Жоғары аудиторлық палата төрағасы Әлихан Смайылов Үкіметтің 2024 жылғы бюджет атқарылуы туралы есебіне палата қорытындысын Мәжіліске ұсынды, деп хабарлайды Zakon.kz тілшісі.
Ол 2024 жылғы сәуірде мемлекеттік жоспарлау жүйесі жаңартылғанын атап өтті, алайда орталық мемлекеттік органдар өз даму жоспарларын жаңа жүйеге жедел бейімдей алмаған.
"Соның салдарынан мемлекеттік органдардың даму жоспарларындағы 7 ұлттық негізгі индикатор мен 20 мақсатты индикаторға қол жеткізілмеді. 2024 жылға арналған кіріс болжамы бастапқы жоспардан 2 трлн теңгеге төмендетілді, бірақ сол төмендетілген болжамның өзі 609 млрд теңгеге орындалмады. Салықтық тексерулер саны артқанына қарамастан, олар бойынша өндіріп алу деңгейі екі еседен артық төмендеді. 249 ірі салық төлеушіге жүргізілетін мониторинг жүйесіз түрде жүріп жатыр, нәтижесінде қосымша есептелген сома небәрі 643 млн теңгені, яғни ірі субъектілерден түскен жалпы кірістің 0,01%-ын ғана құрады. Жалпы, 2024 жылы салық түсімдері 2023 жылмен салыстырғанда 4,7%-ға төмендеді, – деді Әлихан Смайылов.
Оның айтуынша, бұл факторлар қарыз алуды ұлғайтуға, сондай-ақ Ұлттық қордан берілетін трансферттер көлемін арттыруға мәжбүр етуде – 2024 жылы бұл көрсеткіш 5,6 трлн теңгені құрады.
"Жалпы алғанда, Ұлттық қор активтерінің ЖІӨ-ге қатынасы 2023 жылмен салыстырғанда 7 пайыздық тармаққа төмендеді. Бюджет тапшылығын ЖІӨ-нің 2,6% деңгейінде ұстау мақсатына қол жеткізілген жоқ. Мұнайға қатысты емес тапшылықтың белгіленген лимиті де сақталмады, оның абсолюттік мөлшері 10,8 трлн теңге болды. 2024 жылы бюджет шығыстарына 13 рет өзгерістер енгізілді, олардың 40%-ы 4-тоқсанға тиесілі. Бюджеттік қаржыландыру жоспарынан газ, су және электрмен жабдықтау, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым нысандары сияқты 56 млрд теңгеге 112 инвестициялық жоба алынып тасталды, – деді ол.
Смайылов атап өткендей, бюджетті екінші жартыжылдықта қайта қарағаннан кейін 58 млрд теңгеге 96 инфрақұрылымдық жоба енгізілді, бірақ олардың бағыттары бұрын алынып тасталған жобалармен ұқсас.
"2021-2025 жылдарға арналған жекешелендірудің кешенді жоспарын іске асыру қарқыны бәсеңдеді: 2024 жылы небәрі 14 нысан жекешелендірілді. Позитивті сәт ретінде 2024 жылы квазимемлекеттік секторды республикалық бюджеттен қаржыландыру көлемі шамамен 29%-ға қысқарғанын атап өтуге болады. Алайда, активтерді тиімсіз басқару фактілері әлі де бар. Мәселен, "Бәйтерек" холдингінің компаниялар тобы жеңілдетілген қаражатты алушыларға жеткізуді кешіктірген. Жобаларды іріктеу процесі жеткілікті мөлдір емес: кейбір жобаларға қолдау көрсетілгенімен, олар қойылған KPI-ға жетпеген немесе оларға қарсы міндеттемелер қойылмаған. "Самұрық-Қазына" қоры жалпы құны 239 млрд теңге болатын 13 тау-кен, металлургия және өнеркәсіптік жобаны жүзеге асырудан бас тартты немесе тоқтатты, – деп қосты Смайылов.
Ол Жоғары аудиторлық палатаның Үкіметпен және Парламентпен бірге бюджеттік процестерді жетілдіру бойынша жұмысты жалғастыратынын баса айтты.
