Дегенмен, елімізде ипотекалық несие беру бәсеңдеген. Осы жылдың алғашқы 3 айында қазақстандықтар 390 млрд теңгеге ипотека алған.
Коммерциялық банктер 8 жылда алғаш рет ипотекалық несие бойынша рекорд орнатып, "Отбасы банкін" басып озды, деп хабарлайды inbusiness.kz сайты Қаржыгерлер қауымдастығының талдау орталығына сілтеме жасап.
Ал, "Отбасы банкі" алғашқы тоқсанда ипотекалық несие беруді 10,4%-ға, яғни 225 млрд теңгеге дейін қысқартты. Мамандар мұны мемлекеттік сыйақының кешіктіріліп берілуімен байланыстырады. Сәйкесінше, екінші деңгейлі банктер нарықтағы үлесін 31%-дан 36%-ға дейін арттырған.
Бұл өсім негізінен уақытша, өйткені Отбасы Банкінің несиесі мемлекеттік сыйлықақы төленгеннен кейін қалпына келеді және нарықтық несиелерге сұранысты тежеп отырған жоғары пайыздық мөлшерлемелердің кері әсері кем дегенде жыл соңына дейін сақталады. Еске салайық, инфляциялық тәуекелдердің жоғарылауы базалық мөлшерлемені қазіргі деңгейде 2025 жылдың соңына дейін ұстап тұрудың жоғары ықтималдығын көрсетеді.
Ипотекалық өтінімдерді мақұлдау үлесі 31%-дан 24%-ға дейін төмендеді, бұл бөлшек несиелеу бойынша орташа деңгейден төмен. Бұл қарыз алушылар үшін қатаң талаптарды білдіретін нарықтық өнімдерге өтінімдер үлесінің өсуіне байланысты, ал мемлекеттік сыйлықақыларды төлеудің кешіктірілуіне байланысты жеңілдікті өнімдерге өтінімдер азайды.
Несие портфелінде өсім бойынша Halyk Bank (+6,2%) және ЦКБ (+2%) көш бастап тұр. Отбасы Банкте, керісінше, жеңілдетілген бағдарламалар бойынша несие көлемінің қысқаруымен портфель аздап (-0,5%) төмендеді.
Нарық портфелінің сапасы қарыз алушылардың қатаң іріктелуіне және бастапқы жарнаның айтарлықтай үлесіне (20-50%) байланысты жоғары (0,4% мерзімі өткен) болып қалуда, бірақ коллекторларға проблемалық қарыздарды сатуға тыйым салу аясында "Отбасы банкте" сәл нашарлады (1,7%-дан 2,3%-ға дейін).
Қарыз алушылардың несие сомасы бойынша бөлінуі тұрғын үй бағасының өсуіне және нарықтық бағдарламалар бойынша ірі несиелер алуға жарамды жоғары кірісті қарыз алушылар тарапынан қызығушылықтың артуына байланысты жоғарғы деңгейде аздап өсті.
Жалақы мен орташа төлем сомасының салыстырмалы өсуі жағдайында ипотекалық төлемдер тұрақты орташа жалақының 50%-ынан (қазіргі уақытта 36%) төмен болып қалады.
Ипотекалық несие нарығы 2025 жылдың I тоқсанында 2024 жылы қарқынды өсуден кейін құлдырауды көрсетті және сәйкесінше бөлшек несиелеудің жалпы өсуіне ықпал еткен жоқ. Бұған сұранысты уақытша өзгерткен тұрғын үй және жинақ салымдары бойынша мемлекет сыйлықақысының уақтылы төленбеуіне байланысты "Отбасы банкі" қызметінің төмендеуі себеп болды. Сонымен қатар, екінші деңгейлі банктердің нарықтық бағдарламалары үлесінің рекордтық өсімі байқалады (36%), бұл жоғары қарқынға қарамастан коммерциялық сектордың белсенділігінің артқанын және бәсекелестіктің күшеюін көрсетеді. Осыған қарамастан ипотека нарығының жалпы динамикасын қалыптастырудағы шешуші рөл мемлекетке тиесілі болып қала бермек.
Сарапшылардың пікірінше, жеңілдігі бар бағдарламалар бойынша берілген несиелердің көлемі бұрынғысынша нарықтың ең көп бөлігін құрайды және мемлекеттік қолдауды жүзеге асыру тетіктеріндегі немесе мерзімдеріндегі кез келген өзгерістер сұраныс көлемі мен құрылымында бірден көрініс табады.
Бұл тұрғыда инфляциялық қатер жағдайында сақталып отырған жоғары базалық мөлшерлеме (16,5%), ең алдымен, нарықтық ипотекалық өнімдерге тежеуші әсер етеді: қарыз алушылар тұрғын үй қарыздарының жоғары құнымен бетпе-бет келеді, бұл төлем қабілетті сұранысты шектейді, оның басым бөлігін жеңілдікті сегментке бағыттайды.
