Кең-байтақ қазақ даласының төрт құбыласының бірі болған Ертіс-Баян өңірінде ғылым мен білімнің, мәдениет пен руханияттың сарқылмас кені бар деп нық сеніммен айта аламын. Бұл жерде сонау ХІХ ғасырда өмір сүріп, халқына адал қызмет еткен әйгілі ағартушы Мұса Шорманұлының қалыптастырған ғылыми-ағар­тушылық мектебі бүгінгі буынмен жалғасып жатыр. Сондай-ақ бұл қазақ ғылымының шамын жаққан әйгілі Қаныш Сәтбаев, қазақ археологиясының негізін салған Әлкей Марғұлан, қараңғы қазаққа күн болып келген Сұлтанмахмұт Торайғыров, ұлтының шамшырағына айналған алғашқы ұстаздардың бірі Әбікей Сәтбаев сынды тұлғалардың ізі қалған киелі мекен.

Ұстахана ұстанымы

Әрине, халқының санасын ояту, ғылым-біліммен сусындату ісіне айрықша көңіл бөлген дарынды тұлғалардың есімі бұлармен шектелмейді. Себебі Ертістің Павлодар өңірінен, соның ішінде бір Баянауыл ауданының өзінен жиырмаға жуық академиктің шығуы тарихта қайталана бер­мейтін құбылыс екені анық. Міне, осындай ұлылардың ұлағаты дарып, ғибраты қалған қасиетті топырақтың ғылым мен білімнің көкжиегіне айналмасына хақы жоқ еді. Жалпы, бүгінгі қоғамды ұстазсыз елестету, ұстазсыз қандай бір үлкен жетістікке жетіп, ұлы мұраттарды бағындыру мүмкін емес. Осы тұста ұстаз мамандығын оқытатын, педагог кадрларын даярлайтын жоғары оқу орындарына артылған жүктің салмақты екенін, жүктелген міндеттің орасан ауыр екенін естен шығаруға болмайды. Себебі педагогикалық оқу орындары – оқушыны емес, соларды оқытатын ұстазды шығаратын ұстахана.

Ертіс-Баян өңіріндегі жалғыз ұстаздар ордасы – Ә.Марғұлан уни­вер­ситетінің ашылғанына биыл 63 жыл болмақ. Осы уақыт ішінде 40 мыңнан астам түлекке ұстаздық дипломын беріп, ғылым мен білім жолында қанат қақтырды. Осы күні Павлодар облысындағы мектеп мұғалімдерінің 80 пайыз­дан астамы біздің түлектер екенін мақтанышпен айта аламыз. Ә.Марғұлан университеті­нің түлектерінің арасынан талай ғалымдар, танымал Қоғам қайраткерлері, мәдениет және өнер саласының саңлақтары, небір әлемдік додаларды бағын­дырған спортшылар шығып, еліміздің дамуы мен өркендеуі жолында қажырлы еңбек етіп келеді. Иә, біздің брендіміз, біз­дің мақтанышымыз – сол түлектер. Университеттің ғылым мен білім, өнер мен спорт және академиялық жетістіктері мен көр­сеткіштерінің арқасында осы жарты ғасырдан астам уақытта еліміздегі педагогикалық білім беретін жетекші оқу орындарының біріне айналды. Біз отандық жоғары білім берудің қалыптасқан дәстүрлі жүйесін, алдыңғылардан жалғасқан сабақтастықты сақтай отырып, бүгінгі заманның озық үлгісімен, заманауи әдістемесімен оқытуды жолға қойдық. Сонымен қатар ұжымда жасы үлкен ардагер де, оқуды енді ғана аяқтаған жастар да бар. Бұл біздің қара шаңырақта ұрпақтар сабақтастығының үзілмей келе жатқанын көрсетеді.

Жетістік кілті – табандылықта

Әлкей Марғұлан атындағы Пав­лодар педагогикалық универ­ситетінің бүгінгі жетістігі – про­фессорлық-оқытушылық құ­рам­ның қажырлы еңбегінің нә­тижесі, жылдар бойы қалып­тасқан академиялық сапа­ның, академиялық адалдық пен құн­­­­дылықтардың шынайы кө­рінісі. Бұл жолда біздің про­фес­сорлық-оқытушылық құ­рам табандылықпен, жанқияр­лық­пен еңбек етіп келеді. Соның нәтижесінде, университет жо­ғары білім беру саласындағы түрлі халықаралық бағалау рей­тингтерінде жоғары нәтиже көрсетіп, үздіктердің қатарынан орын алды. Мысал үшін айтар болсақ, 2012 жылы «European Quality» халықаралық марапатын алған санаулы ЖОО қатарынан көрінген болатын. 2014 жылдан бастап пилоттық университеттердің бірі ретінде «Серпін-2050» мем­лекеттік бағдарламасын сәтті жү­зеге асыра бастады. 2016 жылы Қазақ­станның педагогикалық жоғары оқу орындарының Ұлттық рей­тингісінде үшінші орынға ие болып, 10 үздік жоғары оқу орнының қатарына енді. 2017 және 2018 жылдары Павлодар педагогикалық университеті осы рейтингіде екінші орынға ие болып, Қазақстанның педагогикалық жоғары оқу орындары арасында көшбасшылық орнын сақтап қалды. 2017 жылы оқу ордамызға «Павлодар мемлекеттік педагогикалық университеті» мәртебесі берілді. Университет Гер­мания және Қазақстанның тәуел­сіз аккредиттеу агенттіктерінің барлық білім бағдарламалары бойынша институционалды және мамандандырылған аккре­дит­теуінен өтті. 2020 жылы «Ата­мекен» ұлттық кәсіп­керлер па­ла­тасының білім беру бағ­дар­ламасы рейтингісінде уни­вер­си­теттің 6 білім беру бағдар­ламасы алдыңғы орынды иеленді. 2022 жылы Үкіметтің 3 қарашадағы №868 қаулысымен Ұлттық археология мектебінің негізін салушы, академик Әлкей Марғұланның есімі берілді. Содан бері ғылым мен жоғары білім саласындағы биік белестерді Әлкей Марғұланның есімімен бірге бағындырып келеді. Сонымен қатар 27 отандық жоғары оқу орнымен бірге UI GreenMetric университеттердің экологиялық тұрақтылығы бойын­ша халықаралық рейтингіне кіреді, бұл университеттің тұрақты даму бағытындағы күш-жігерін көр­сетеді. 2024 жылы Қазақстанның жетекші педагогикалық жоғары оқу орындарының Ұлттық рей­тингінде 3-орын еншіледі. Рейтинг шығару кезінде сарапшылар ең маңызды критерийлер бойынша анықтаған. Яғни түлектер үшін жұмысқа орналасу көрсеткіштері мен мансаптық перспективалар, орташа жалақы, білім бағдарламаларының сапасы мен студенттердің жетістіктері, халықаралық байланыстар және т.б. Одан бөлек, білім сапасын қамтамасыз ету жөніндегі тәуелсіз агенттік рейтингі бойынша 18 білім беру мамандығы жоғары сараптамалық баға алып, отандық еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар тізіміне енді.

Әлемдік тәжірибе һәм жаңа көзқарастар

Әлкей Марғұлан университеті шетелдік серіктес жоғары оқу орындарымен ынтымақтастық аясында белсенді жұмыс жүргізіп келеді. Біздің ғалымдар дүниенің төрт құрлығымен байланыс орнатып, әлемнің ең дамыған мемлекеттерінің озық тәжірибесін білім үрдісіне енгізіп жатыр. Әсіресе, Еуропа елдеріндегі танымал университеттердің жоға­ры білім мен ғылымды дамы­ту тәжі­рибелерін өз игі­лігіміз­ге пайдаланып келе­міз. Мар­ғұлан университеті транс­шекара­лық білімді дамыту бойын­ша Қазақстан мен Ресейдің педа­гогикалық жоғары оқу орны қауым­дастықтарының құрылуына бас­тамашы болып табылады және Азия университеттерінің қауымдастығына кіреді. Біз Ұлыбритания, Литва, Түркия, АҚШ, ҚХР, Польша, Мажарстан, Болгария, Германия, Ресей, Өзбекстан және Қырғызстан ел­дерінің үздік университеттерімен серіктес ретінде жұмыс жүргізіп келеміз. Академиялық ұтқырлық бағдарламасы аясында осы елдерден халықаралық дәрежедегі мықты ғалымдар келіп, біз­дің студент­терге дәріс берді. Бірер жыл бұ­рын Германияның Фрай­бург университетімен бір маңыз­ды келісімшарт жасап, оң нәтижесін көрдік. Екі университет биологтерінің бір­лескен ғылыми жобалары аясында біздің университетке құны 20 миллион теңге тұратын гидрометеорологиялық жабдық әкелінді. Біздің университет ғалым­дары «Халықаралық мұғалім» жо­басына қатысып жатыр. Жоба Қазақстан мен Аустралияны қоса алғанда 26 елді біріктіреді (Дрезден технологиялық университеті, Германия). Ал бүгінгі таңда бір­неше шетелдік жоғары оқу орын­дармен бірлескен жобалар жү­зеге асырылуда. Атап айтсақ, Түр­кияның Токат Газиосманпаша университетімен екіжақты келісім аясында Марғұлан университетінде «Tömer» Тіл орталығының фи­лиа­лын ашу жоспарланған болса, тиісінше Тоқат университетінде «Абай орталығын» ашу мәселесі қарастырылуда. Сондай-ақ Ұлы­британияның Сассекс универ­ситетімен Академиялық шеберлік орталығын құру жобасы үшін ғалымдарды тарту бойынша жұмыс жүргізіліп келеді.

Келесі қадам қандай болмақ?

Алдымызда өте ауқымды әрі маңызды жұмыстар күтіп тұр. Мен осы қызметке келгеннен кейін алдымызға үш үлкен міндет қойып отырмын. Оның біріншісі – Академиялық артықшылық орта­лығын қалыптастыру. Бұл орталықтың ерекшелігі – мем­­­лекеттен қаржы бөлінеді. Сон­дық­тан осы жобаны биыл біз ұтып алуымыз керек деген мақ­сат қойып отырмыз. Егер, ұтып алатын болсақ, мемлекет тарапы­нан үш жыл қатарынан 1 мил­лиардтан қаражат беретін бо­ла­ды. Сол ақшаның 70 пайызын құ­рал-жабдықтарды жаңар­туға, зертханалық базаны ны­ғайтуға, оқыту­шылардың біліктілігін арттыруға және еңбекақыны көтеруге жұмсайтын боламыз. Биыл қолға алынатын маңызды жобалардың бірі – университет­ті тағы бір ірі ғимаратпен толық­тыру. Қазір осы бағытта жұмыстар жүргізіліп, тиісті шешімдер қабылданып жатыр. Жақында облыс және қала әкімшілігіне бір ғимарат тауып беру жөнінде өтініш айтқан едік, олар да құптап, Олжабай батыр көшесінің бойында бос тұрған бір ғимаратты беруге ниет білдірді. Егер сол ғимаратты университет мен­шігіне беретін болса жартылай оқу корпусы, жартылай жатақ­хана ретінде кәдеміз­ге жарататын боламыз. Себебі ғалымдар алаңсыз ғылыммен айнылсуы үшін оған қолайлы әрі жайлы орта қалыптастырып беруіміз керек. Үшінші бағытымыз – ұжымға «Бақыт формуласын» енгізу. Жалпы, бақыт дегеніміз не деген сұраққа қысқаша жауап берер болсақ, ол таңертең жұмысқа асығып келу, кешке үйіне асығып қайту. Яғни біздің әріптестеріміз таң­ертең тұра сала жұмысқа ба­руға, ондағы әріптестерін көруге асығып тұруы керек. Әрине, ол үшін жұмыс орнынан жақсы ең­бек­ақы төленіп, осы ортаға дұрыс мо­раль­дық атмосфера орнауы қажет.

Ержан Әмірбекұлы,

Ә.Марғұлан атындағы ППУ басқарма төрағасы-ректор