Кең-байтақ қазақ даласының төрт құбыласының бірі болған Ертіс-Баян өңірінде ғылым мен білімнің, мәдениет пен руханияттың сарқылмас кені бар деп нық сеніммен айта аламын. Бұл жерде сонау ХІХ ғасырда өмір сүріп, халқына адал қызмет еткен әйгілі ағартушы Мұса Шорманұлының қалыптастырған ғылыми-ағартушылық мектебі бүгінгі буынмен жалғасып жатыр. Сондай-ақ бұл қазақ ғылымының шамын жаққан әйгілі Қаныш Сәтбаев, қазақ археологиясының негізін салған Әлкей Марғұлан, қараңғы қазаққа күн болып келген Сұлтанмахмұт Торайғыров, ұлтының шамшырағына айналған алғашқы ұстаздардың бірі Әбікей Сәтбаев сынды тұлғалардың ізі қалған киелі мекен.
Ұстахана ұстанымы
Әрине, халқының санасын ояту, ғылым-біліммен сусындату ісіне айрықша көңіл бөлген дарынды тұлғалардың есімі бұлармен шектелмейді. Себебі Ертістің Павлодар өңірінен, соның ішінде бір Баянауыл ауданының өзінен жиырмаға жуық академиктің шығуы тарихта қайталана бермейтін құбылыс екені анық. Міне, осындай ұлылардың ұлағаты дарып, ғибраты қалған қасиетті топырақтың ғылым мен білімнің көкжиегіне айналмасына хақы жоқ еді. Жалпы, бүгінгі қоғамды ұстазсыз елестету, ұстазсыз қандай бір үлкен жетістікке жетіп, ұлы мұраттарды бағындыру мүмкін емес. Осы тұста ұстаз мамандығын оқытатын, педагог кадрларын даярлайтын жоғары оқу орындарына артылған жүктің салмақты екенін, жүктелген міндеттің орасан ауыр екенін естен шығаруға болмайды. Себебі педагогикалық оқу орындары – оқушыны емес, соларды оқытатын ұстазды шығаратын ұстахана.
Ертіс-Баян өңіріндегі жалғыз ұстаздар ордасы – Ә.Марғұлан университетінің ашылғанына биыл 63 жыл болмақ. Осы уақыт ішінде 40 мыңнан астам түлекке ұстаздық дипломын беріп, ғылым мен білім жолында қанат қақтырды. Осы күні Павлодар облысындағы мектеп мұғалімдерінің 80 пайыздан астамы біздің түлектер екенін мақтанышпен айта аламыз. Ә.Марғұлан университетінің түлектерінің арасынан талай ғалымдар, танымал Қоғам қайраткерлері, мәдениет және өнер саласының саңлақтары, небір әлемдік додаларды бағындырған спортшылар шығып, еліміздің дамуы мен өркендеуі жолында қажырлы еңбек етіп келеді. Иә, біздің брендіміз, біздің мақтанышымыз – сол түлектер. Университеттің ғылым мен білім, өнер мен спорт және академиялық жетістіктері мен көрсеткіштерінің арқасында осы жарты ғасырдан астам уақытта еліміздегі педагогикалық білім беретін жетекші оқу орындарының біріне айналды. Біз отандық жоғары білім берудің қалыптасқан дәстүрлі жүйесін, алдыңғылардан жалғасқан сабақтастықты сақтай отырып, бүгінгі заманның озық үлгісімен, заманауи әдістемесімен оқытуды жолға қойдық. Сонымен қатар ұжымда жасы үлкен ардагер де, оқуды енді ғана аяқтаған жастар да бар. Бұл біздің қара шаңырақта ұрпақтар сабақтастығының үзілмей келе жатқанын көрсетеді.
Жетістік кілті – табандылықта
Әлкей Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университетінің бүгінгі жетістігі – профессорлық-оқытушылық құрамның қажырлы еңбегінің нәтижесі, жылдар бойы қалыптасқан академиялық сапаның, академиялық адалдық пен құндылықтардың шынайы көрінісі. Бұл жолда біздің профессорлық-оқытушылық құрам табандылықпен, жанқиярлықпен еңбек етіп келеді. Соның нәтижесінде, университет жоғары білім беру саласындағы түрлі халықаралық бағалау рейтингтерінде жоғары нәтиже көрсетіп, үздіктердің қатарынан орын алды. Мысал үшін айтар болсақ, 2012 жылы «European Quality» халықаралық марапатын алған санаулы ЖОО қатарынан көрінген болатын. 2014 жылдан бастап пилоттық университеттердің бірі ретінде «Серпін-2050» мемлекеттік бағдарламасын сәтті жүзеге асыра бастады. 2016 жылы Қазақстанның педагогикалық жоғары оқу орындарының Ұлттық рейтингісінде үшінші орынға ие болып, 10 үздік жоғары оқу орнының қатарына енді. 2017 және 2018 жылдары Павлодар педагогикалық университеті осы рейтингіде екінші орынға ие болып, Қазақстанның педагогикалық жоғары оқу орындары арасында көшбасшылық орнын сақтап қалды. 2017 жылы оқу ордамызға «Павлодар мемлекеттік педагогикалық университеті» мәртебесі берілді. Университет Германия және Қазақстанның тәуелсіз аккредиттеу агенттіктерінің барлық білім бағдарламалары бойынша институционалды және мамандандырылған аккредиттеуінен өтті. 2020 жылы «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының білім беру бағдарламасы рейтингісінде университеттің 6 білім беру бағдарламасы алдыңғы орынды иеленді. 2022 жылы Үкіметтің 3 қарашадағы №868 қаулысымен Ұлттық археология мектебінің негізін салушы, академик Әлкей Марғұланның есімі берілді. Содан бері ғылым мен жоғары білім саласындағы биік белестерді Әлкей Марғұланның есімімен бірге бағындырып келеді. Сонымен қатар 27 отандық жоғары оқу орнымен бірге UI GreenMetric университеттердің экологиялық тұрақтылығы бойынша халықаралық рейтингіне кіреді, бұл университеттің тұрақты даму бағытындағы күш-жігерін көрсетеді. 2024 жылы Қазақстанның жетекші педагогикалық жоғары оқу орындарының Ұлттық рейтингінде 3-орын еншіледі. Рейтинг шығару кезінде сарапшылар ең маңызды критерийлер бойынша анықтаған. Яғни түлектер үшін жұмысқа орналасу көрсеткіштері мен мансаптық перспективалар, орташа жалақы, білім бағдарламаларының сапасы мен студенттердің жетістіктері, халықаралық байланыстар және т.б. Одан бөлек, білім сапасын қамтамасыз ету жөніндегі тәуелсіз агенттік рейтингі бойынша 18 білім беру мамандығы жоғары сараптамалық баға алып, отандық еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар тізіміне енді.
Әлемдік тәжірибе һәм жаңа көзқарастар
Әлкей Марғұлан университеті шетелдік серіктес жоғары оқу орындарымен ынтымақтастық аясында белсенді жұмыс жүргізіп келеді. Біздің ғалымдар дүниенің төрт құрлығымен байланыс орнатып, әлемнің ең дамыған мемлекеттерінің озық тәжірибесін білім үрдісіне енгізіп жатыр. Әсіресе, Еуропа елдеріндегі танымал университеттердің жоғары білім мен ғылымды дамыту тәжірибелерін өз игілігімізге пайдаланып келеміз. Марғұлан университеті трансшекаралық білімді дамыту бойынша Қазақстан мен Ресейдің педагогикалық жоғары оқу орны қауымдастықтарының құрылуына бастамашы болып табылады және Азия университеттерінің қауымдастығына кіреді. Біз Ұлыбритания, Литва, Түркия, АҚШ, ҚХР, Польша, Мажарстан, Болгария, Германия, Ресей, Өзбекстан және Қырғызстан елдерінің үздік университеттерімен серіктес ретінде жұмыс жүргізіп келеміз. Академиялық ұтқырлық бағдарламасы аясында осы елдерден халықаралық дәрежедегі мықты ғалымдар келіп, біздің студенттерге дәріс берді. Бірер жыл бұрын Германияның Фрайбург университетімен бір маңызды келісімшарт жасап, оң нәтижесін көрдік. Екі университет биологтерінің бірлескен ғылыми жобалары аясында біздің университетке құны 20 миллион теңге тұратын гидрометеорологиялық жабдық әкелінді. Біздің университет ғалымдары «Халықаралық мұғалім» жобасына қатысып жатыр. Жоба Қазақстан мен Аустралияны қоса алғанда 26 елді біріктіреді (Дрезден технологиялық университеті, Германия). Ал бүгінгі таңда бірнеше шетелдік жоғары оқу орындармен бірлескен жобалар жүзеге асырылуда. Атап айтсақ, Түркияның Токат Газиосманпаша университетімен екіжақты келісім аясында Марғұлан университетінде «Tömer» Тіл орталығының филиалын ашу жоспарланған болса, тиісінше Тоқат университетінде «Абай орталығын» ашу мәселесі қарастырылуда. Сондай-ақ Ұлыбританияның Сассекс университетімен Академиялық шеберлік орталығын құру жобасы үшін ғалымдарды тарту бойынша жұмыс жүргізіліп келеді.
Келесі қадам қандай болмақ?
Алдымызда өте ауқымды әрі маңызды жұмыстар күтіп тұр. Мен осы қызметке келгеннен кейін алдымызға үш үлкен міндет қойып отырмын. Оның біріншісі – Академиялық артықшылық орталығын қалыптастыру. Бұл орталықтың ерекшелігі – мемлекеттен қаржы бөлінеді. Сондықтан осы жобаны биыл біз ұтып алуымыз керек деген мақсат қойып отырмыз. Егер, ұтып алатын болсақ, мемлекет тарапынан үш жыл қатарынан 1 миллиардтан қаражат беретін болады. Сол ақшаның 70 пайызын құрал-жабдықтарды жаңартуға, зертханалық базаны нығайтуға, оқытушылардың біліктілігін арттыруға және еңбекақыны көтеруге жұмсайтын боламыз. Биыл қолға алынатын маңызды жобалардың бірі – университетті тағы бір ірі ғимаратпен толықтыру. Қазір осы бағытта жұмыстар жүргізіліп, тиісті шешімдер қабылданып жатыр. Жақында облыс және қала әкімшілігіне бір ғимарат тауып беру жөнінде өтініш айтқан едік, олар да құптап, Олжабай батыр көшесінің бойында бос тұрған бір ғимаратты беруге ниет білдірді. Егер сол ғимаратты университет меншігіне беретін болса жартылай оқу корпусы, жартылай жатақхана ретінде кәдемізге жарататын боламыз. Себебі ғалымдар алаңсыз ғылыммен айнылсуы үшін оған қолайлы әрі жайлы орта қалыптастырып беруіміз керек. Үшінші бағытымыз – ұжымға «Бақыт формуласын» енгізу. Жалпы, бақыт дегеніміз не деген сұраққа қысқаша жауап берер болсақ, ол таңертең жұмысқа асығып келу, кешке үйіне асығып қайту. Яғни біздің әріптестеріміз таңертең тұра сала жұмысқа баруға, ондағы әріптестерін көруге асығып тұруы керек. Әрине, ол үшін жұмыс орнынан жақсы еңбекақы төленіп, осы ортаға дұрыс моральдық атмосфера орнауы қажет.
Ержан Әмірбекұлы,
Ә.Марғұлан атындағы ППУ басқарма төрағасы-ректор